ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΠΙΝΑΚΑ


ΓΙΑΤΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΔΙΑΛΟΓΟΣ



Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Κυριακή 26 Δεκεμβρίου 2010

"Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει..." . Ένα άρθρο του δάσκαλου Σάββα Αγουρίδη

Πηγή: ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

Ένα άρθρο στο πνεύμα των ημερών του  μεγαλύτερου έλληνα θεολόγου του 20ου αι. Σάββα Αγουρίδη που διατηρεί τη φρεσκάδα του λες και γράφτηκε σήμερα.

"Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει..."










Πολλά έχουν γραφεί τόσο υπέρ όσο και εναντίον της υπερφυσικής γέννησης του Ιησού από την Παρθένο Μαρία. Οι ευαγγελιστές Ματθαίος και Λουκάς ενδιαφέρονται να συνδέσουν τον Ιησού με την ιστορία του Ισραήλ ο πρώτος ή με την ιστορία της ανθρωπότητας ο δεύτερος, χρησιμοποιώντας ως μέσο τις γενεαλογίες του Ιησού ο πρώτος, μέχρι τον Αβραάμ, ο δεύτερος μέχρι τον Αδάμ. Αυτού του είδους η "συνέχεια" του Ιησού προς την ιστορία τούς είναι απαραίτητη για το σχήμα σωτηρίας του κόσμου που εξαγγέλλουν. Από την άλλη όμως μεριά και οι δύο τονίζουν την "ασυνέχεια" του Ιησού προς τον κόσμο μας ή, καλύτερα, την ιδιάζουσα σχέση του προς τον κόσμο, εκθειάζοντας και οι δύο Ευαγγελιστές την εκ παρθένου γέννηση του Ιησού -μια ευαγγελική θεολογική παράδοση, που έχει ενθουσιάσει, προβληματίσει και σκανδαλίσει πολλούς αναγνώστες των Ευαγγελίων.




Βέβαια, αυτό που θέλουν να τονίσουν οι Ευαγγελιστές είναι πως, ενώ η χριστιανική Εκκλησία είναι συνέχεια του ιουδαϊκού και του εθνικού κόσμου, πνευματικώς τονίζουν αυτό που τη διαφοροποιεί από το όποιο παρελθόν με την εκ παρθένου γέννηση. Για ποιο λόγο, προκειμένου να δηλώσουν αυτό το δεύτερο στοιχείο, χρησιμοποίησαν ως μέσον ή αποδεικτικό "τύπο" την εκ παρθένου γέννηση και όχι κάτι άλλο; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι απλή: αυτός ήταν στον ιουδαϊσμό ο "τύπος" με τον οποίο εκφράζονταν οι Ιουδαίοι, όταν ήθελαν να πουν πως κάτι εντελώς καινούργιο θα συμβεί στον κόσμο ή μέσα στην ανθρώπινη ιστορία -κάτι που δηλώνει πως το ερχόμενο όχι μόνο είναι ανώτερο από το παλαιό, το καθιερωμένο, αλλά είναι απροσδόκητα ανώτερης τάξης.
Στο θέμα της εκ παρθένου γέννησης του Ιησού η μέχρι πρότινος μοναδική εξηγητική προσέγγιση που ήταν δυνατή από θεολόγους και μη, από πιστούς στον χριστιανισμό ή μη, ήταν η θεώρηση της παράδοσης αυτής από τον τύπο τον ελληνικό και από τη σκοπιά της ελληνικής μυθολογίας. Κατά την άποψη αυτή, κάποιοι άνθρωποι, άνδρες ή γυναίκες, γεννιούνται από τη συνεύρεση κάποιου θεού ή θεάς με ανθρώπινα όντα, γυναίκες ή άνδρες, και έτσι γεννήθηκαν στον κόσμο κάποιες ανθρώπινες μορφές με εξαιρετικές ιδιότητες προς επίτευξη ποικίλων έργων, αποστολών και κατορθωμάτων. Αυτή είναι η ελληνική άποψη περί της εκ παρθένου γέννησης και αυτή επικρατούσε μέχρι τα μέσα του αιώνα μας, οπόταν συνειδητοποιήθηκε πως κάποια ιουδαϊκά κείμενα, όπως το "Genesis Apocryphon" που βρέθηκε στο Qumran δίπλα στη Νεκρά Θάλασσα και το επίσης απόκρυφο κείμενο του Β' Ενωχ, παρουσιάζουν μιαν άλλη, εντελώς διαφορετική της ελληνικής άποψης περί της έννοιας της εκ παρθένου γέννησης. Κατά την ιουδαϊκή αυτή έννοια ό,τι εκθειάζει αυτού του είδους η γλώσσα τονίζει το εντελώς καινούργιο που εισέρχεται μέσα στην ανθρώπινη ιστορία.
Το "Γενέσεως Απόκρυφον" (Genesis Apocrychon) ανήκει στον ένα από τους επτά δερμάτινους κυλίνδρους που βρέθηκαν στο σπήλαιο της Νεκράς Θάλασσας στα 1947. Είναι αρκετά φθαρμένο γι' αυτό και η ανάγνωσή του υπήρξε δύσκολη. Στις στήλες VI-XV παραθέτει παραδόσεις περί του Νώε, από τις οποίες εδώ εμάς ενδιαφέρουν κυρίως εκείνη περί της γέννησής του, αφού ο Νώε υπήρξε ο τελευταίος προ του κατακλυσμού άνθρωπος και ο πρώτος άνθρωπος του νέου κόσμου μετά τον κατακλυσμό. Το προχριστιανικό αυτό κείμενο, ενώ εγράφη αρχικώς εβραϊκά, εμείς το έχουμε σε αραμαϊκή μετάφραση και σώζεται αποσπασματικά.
Ιδού πώς παρουσιάζεται η γέννηση του Νώε σ' αυτό το κείμενο: Ο Μαθουσάλας πάντρεψε τον γιο του, Λάμεχ, και αυτός γέννησε ένα γιο, τον Νώε (βλ. και Γένεση, κεφ. 5, 25-32). Αλλά τι γιος ήταν αυτός! Ιδού πώς περιγράφει το μωρό αυτό το "Απόκρυφον Γενέσεως": "Και η σάρκα του ήταν άσπρη, σαν το χιόνι και ερυθρά όπως το άνθος του ρόδου, και τα μαλλιά της κεφαλής του και οι μπούκλες του ήσαν άσπρες όπως το χιόνι. Και τα μάτια του του ήσαν ωραία, κι όταν τα άνοιγε φώτιζαν σαν τον ήλιο όλο το σπίτι και όλη η οικία γινόταν εξαιρετικά λαμπερή. Και όταν βγήκε από τα χέρια της μαμής, άνοιξε το στόμα και ομίλησε προς τον Κύριο της δικαιοσύνης". Ο πατέρας του κατατρόμαξε, έτρεξε στον πατέρα του Μαθουσάλα και του είπε: "Εφερα στον κόσμο ένα παιδί διαφορετικό από όλα τα άλλα. Δεν μοιάζει με άνθρωπο, αλλά είναι τέκνο αγγέλων του ουρανού. Η φύση του είναι εντελώς άλλη και δεν είναι σαν εμάς. Τα μάτια του είναι σαν τις αχτίδες του ήλιου, το πρόσωπό του λάμπει. Δεν μου φαίνεται πως είναι δικό μου παιδί αλλά των αγγέλων και φοβάμαι πως κάτι θαυμαστό θα γίνει στις ημέρες του επί της γης". Και παρακαλεί τον πατέρα του Μαθουσάλα να πάει να ερωτήσει τον παππού του, τον Ενωχ, περί τίνος πρόκειται, γιατί ο Ενωχ είχε την κατοικία του με τους αγγέλους. Ετσι έγινε. Και όταν άκουσε αυτά ο Ενωχ απάντησε: "Ο Κύριος θα επιτελέσει νέον έργον επί της γης. Το έχω αυτό δει σε όραμα" και στη συνέχεια εκθέτει τα γνωστά μας από το 6ο κεφ. του βιβλίου της Γενέσεως περί πτώσεως των αγγέλων, οι οποίοι κοιμήθηκαν με τις θυγατέρες των ανθρώπων και έκαναν παιδιά, τα οποία έμαθαν όλα τα κακά και βλαβερά πράγματα του κόσμου, έτσι ο Θεός αποφάσισε να ερημώσει τη γη μ' έναν κατακλυσμό που θα κρατήσει ένα χρόνο. Σχετικά με τον Νώε, να πει στον πατέρα του πως αυτός θα είναι ο γεννήτορας του νέου κόσμου που θα έρθει μετά την καταστροφή.
Εν τω μεταξύ ο Λάμεχ κατηγορεί τη γυναίκα του πως από κάποιον απόκτησε το θαυμαστό παιδί. Ευτυχώς που η Bathenosh, η γυναίκα του, κράτησε τον θυμό της και του είπε αυτά τα λόγια: "Ω, κύριέ μου, ω γλυκέ μου αδελφέ, ορκίζομαι στον Μεγάλο Αγιο, τον Βασιλιά του ουρανού... πως αυτός ο σπόρος είναι δικός σου και αυτή η σύλληψη ήταν από σένα. Αυτός ο καρπός φυτεύτηκε από σένα... και όχι από κάποιον 'Εγρήγορο' (= ένα είδος φύλακα αγγέλου) ή Υιό του Ουρανού (= ουράνια αγγελική ύπαρξη). Γιατί τόσο ταράχτηκες, σου λέω την αλήθεια".
Από το κείμενο αυτό φαίνεται πεντακάθαρα πως κατι καινούργιο στη σύσταση και την ιστορία του κόσμου συνοδεύεται από μια θαυμαστή γέννηση. Το ίδιο συμβαίνει και στο βιβλίο Ενωχ Β' ή "Σλαβονικός Ενωχ" που κατά την άποψη της πλειοψηφίας των κριτικών προέρχεται από τη μετά το 70 μ.Χ. εποχή, όταν η Ιερουσαλήμ, ο ναός και το ιερατείο είχαν εντελώς αφανισθεί από τους Ρωμαίους. Είναι καταπληκτικό τι έφτιαχνε το εβραϊκό πνεύμα με μυθιστορηματικό τρόπο κατά τα δύσκολα αυτά χρόνια! Κάποιοι Εβραίοι πίστευαν πως η αρχιεροσύνη του ναού της Ιερουσαλήμ ήταν πανάρχαιος θεσμός, συνδεόταν με τη δημιουργία του κόσμου και την προκατακλυσμιαία εποχή! Στο ερώτημα πώς, κατά τον κατακλυσμό του Νώε, διασώθηκε η αρχιεροσύνη ανέλαβε κάποιος και απάντησε τα εξής στα κεφ. 69-73: "Τον ιερέα Ενωχ διαδέχθηκε ο Μαθουσάλας, κι αυτόν ο δεύτερος γιος του Λάμεχ, ο Νηρ, ο οποίος γέννησε (τρόπος του λέγειν...) τον Μελχισεδέκ. Ο Νηρ ήταν πολύ μεγάλος στα χρόνια, καθώς και η γυναίκα του Σοπανείμ, δεν μπορούσαν να κάνουν παιδί. Η ανομία όμως όλο αυξανόταν στον κόσμο και όλα προμήνυαν τον ερχομό του κατακλυσμού. Πώς θα σωζόταν η αρχιεροσύνη για τον κόσμο που θα 'ρχόταν μετά τον κατακλυσμό; Ετσι γεννήθηκε η αφήγηση ότι ασπόρως ο Μελχισεδέκ γεννήθηκε από τον Νηρ, μάλιστα μετά παρατεταμένη κύηση (κάπου τρία χρόνια) μετά τον θάνατο της μητέρας του, η οποία τον γέννησε την ώρα που την έθαβαν ο άνδρας της Κηρ μαζί με τον Νώε: 'Και ο Νώε και ο Νηρ είπαν: 'Ιδού ο Θεός ανανεώνει την ιεροσύνη από το αίμα που συγγενεύει μ' εμάς, κατά την ευαρέσκειά του, και ο Νώε και ο Νηρ έσπευσαν και έπλυναν το παιδί και το έντυσαν με τα ενδύματα της ιεροσύνης και του έδωκαν τον ιερό άρτο και τον έφαγε. Και του έδωσαν το όνομα Μελχισεδέκ. Και ο Νώε και ο Νηρ σήκωσαν το σώμα της Σοπανείμ και της έβγαλαν τα μαύρα ρούχα και την έπλυναν και την έντυσαν με εξαιρετικά λαμπρά ενδύματα και έχτισαν ένα μνημείο γι' αυτήν'. Για να σωθεί το παιδί από τον κατακλυσμό μεταφέρεται από τον αρχάγγελο Μιχαήλ στον παράδεισο της Εδέμ και εκεί έμεινε όλες τις δύσκολες ημέρες της δοκιμασίας και έτσι επιβίωσε τον κατακλυσμό, όπως σε όνειρο είχε δει ο πατέρας του".
Και μη νομίσει κανείς πως αυτός ο Μελχισεδέκ είναι μια μορφή που ανακαλύψαμε σε κάποιο σαρακοφαγωμένο απόκρυφο ιουδαϊκό χειρόγραφο, ήταν μορφή αρκετά γνωστή, τόσο μάλιστα ώστε αυτός που έγραψε το βιβλίο της Καινής Διαθήκης που λέγεται προς Εβραίους επιστολή (του Παύλου) να παρομοιάζει την αρχιεροσύνη του Ιησού προς την τάξη της αρχιεροσύνης του Μελχισεδέκ για να αποδείξει έτσι την υπεροχή της ιεροσύνης του Χριστού έναντι της Λευιτικής ιουδαϊκής ιεροσύνης. Στη συνέχεια θα παρατεθεί αυτό το κείμενο της προς Εβραίους επιστολής (6, 19 - 7, 3) από τη νεοελληνική μετάφραση ομάδας μας, που δημοσίευσε η Βιβλική Εταιρεία. Ο συγγραφέας θέλει να ενθαρρύνει Χριστιανούς να αντισταθούν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορική λατρεία, με οποιαδήποτε από μέρους τους θυσία, η ανταμοιβή τους θα είναι να ακολουθήσουν στα αχνάρια της σταυρικής θυσίας τον Ιησού, η οποία όμως τον αξίωσε μιας υπέρτατης της ισχύουσας ιουδαϊκής ιεροσύνης, αφού αυτός ο τύπος αρχιεροσύνης του Χριστού διά της θυσίας του τον αναγόρευσε αρχιερέα κατά το παράδειγμα του Μελχισεδέκ: "Αυτή μας η ελπίδα μας ασφαλίζει και μας βεβαιώνει σαν άγκυρα και μας οδηγεί στα ενδότερα του καταπετάσματος (στα Αγια των Αγίων) όπου μπήκε πριν από μας και για χάρη μας ο Ιησούς, αρχιερέας για πάντα όπως ο Μελχισεδέκ. Αυτός ο Μελχισεδέκ ήταν βασιλιάς της Σαλίμ και ιερέας του ύψιστου θεού. Συνάντησε και ευλόγησε τον Αβραάμ, που επέστρεφε από τη νικηφόρο μάχη των βασιλέων, και ο Αβραάμ του έδωκε το ένα δέκατο από τα λάφυρα. Μελχισεδέκ αρχικά σήμαινε 'βασιλιάς της ειρήνης'. Κανείς δεν ξέρει τον πατέρα ('απέτωρ') ή τη μητέρα ('αμήτωρ') ή το γενεαλογικό του δένδρο ('αγενεαλόγητος')@ ούτε πότε γεννήθηκε ούτε πότε πέθανε. Παραμένει, λοιπόν, ο Μελχισεδέκ παντοτινά ιερέας, μοιάζοντας έτσι με τον Υιό του Θεού".
Αυτό που θέλουμε να δείξουμε στον αναγνώστη με την παράθεση τέτοιων εβραϊκών παραμυθιών σαν του Νώε ή του Μελχισεδέκ - παραμυθιών σύγχρονων προς τη γέννηση του Ιησού και τη συγγραφή των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, είναι τούτο: η εκ παρθένου γέννηση με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να σχετίζεται προς εθνικά ειδωλολατρικά ελληνικά πρότυπα μίξης θεϊκών όντων με ανθρώπινα. Η βιβλική εκ παρθένου γέννηση σχετίζεται με την ιστορία και με την ανάγκη κάποιας πολύ βαθιάς αλλαγής στην πορεία της ανθρωπότητας, έτσι που ενώ ο κόσμος και η ιστορία θα συνεχίζονται, οι άνθρωποι, παρά ταύτα, θα πιστεύουν σε μια νέα γέννα τους που έγινε από θαύμα.

Σημείωση: Τα παρατιθέμενα κείμενα προέρχονται από τις εκδόσεις μας: α) Τα απόκρυφα της Π. Διαθήκης, τομ. Α. Αθήναι 1973, Τομ. Β' Αθήναι 1985, β) Τα χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση (σε συνεργασία με τον καθηγ. Γ. Γρατσέα) εκδ. "Άρτος Ζωής", Αθήνα, 1988.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου