Ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος

Απόσπασμα από το βιβλίο "Η ΠΡΩΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΙΜΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ", Λάρισα 2007, σσ. 49-51

Αφιερωμένο στο φίλο και συνάδελφο Στέφανο που βρίσκεται στην Καστοριά και σε έναν αγαπημένο μαθητή. Με πολλές ευχές και στους δύο!

Η απολογία του Στέφανου[1]  μπροστά στα μέλη του Συνεδρίου, δίνει την ευκαιρία για να γίνουν γνωστές και άλλες πτυχές της διδασκαλίας της χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων. Βέβαια στο λόγο του δεν υπάρχουν χριστολογικά στοιχεία, τουλάχιστο με τη ένταση που δίνονται στις ομιλίες του Πέτρου. Υπάρχει όμως η ερμηνεία του Νόμου και των Προφητών, που φανερώνει ότι ο αρχέγονος χριστιανισμός της Ιερουσαλήμ, πίστευε, ότι στο πρόσωπο του Ιησού εκπληρωνόταν οι μεσσιανικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης.

Η απολογία του πρωτομάρτυρα θυμίζει όψεις του προφητικού κηρύγματος του Ιεζεκιήλ. Ο προφήτης της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας, θέλοντας να ερμηνεύσει τους λόγους για τους οποίους οι Ιουδαίοι οδηγήθηκαν στην εβδομηντάχρονη σκλαβιά, ανακεφαλαιώνει την ιστορία του λαού, δείχνοντας έτσι ότι ο Θεός πάντα φρόντιζε γι’ αυτόν, σε αντίθεση με το λαό που τον εγκατέλειπε και ακολουθούσε ψεύτικα είδωλα.

Ο Στέφανος λοιπόν αρχίζει την ανακεφαλαίωση της ιστορίας με τις περιπέτειες του προπάτορα Αβράαμ[2] Συνεχίζει κατόπιν με την ιστορία του Ιωσήφ, που πουλήθηκε στην Αίγυπτο, έγινε όμως κατόπιν αξιωματούχος του Φαραώ  και κάλεσε κοντά του την οικογένειά του από τη Χαναάν.

Εκθέτει κατόπιν τις περιπέτειες του Μωυσή και τον αγώνα που έδωσε για την ελευθερία του λαού από τη σκλαβιά της Αιγύπτου.  Μιλάει για την αποστασία των πατέρων και την προσπάθεια να λατρεύσουν τα είδωλα. Και συνεχίζει με την δημιουργία του Ναού από το Σολομώντα, τονίζοντας όμως πως ο Θεός δεν κατοικεί σε χειροποίητους ναούς.

Η ανακεφαλαίωση εδώ κόβεται απότομα. Το κείμενο των Πράξεων δείχνει το Στέφανο ξαφνικά να αρχίζει να ελέγχει τα μέλη του Συνεδρίου και να τους κατηγορεί ως σκληροτράχηλους που πάντοτε αντιστέκονταν στο Άγιο Πνεύμα, όπως και οι πατέρες τους, που καταδίωκαν και σκότωναν τους προφήτες που κήρυτταν τον ερχομό του Μεσσία, που οι ακροατές του τον πρόδωσαν και τον σκότωσαν.

Να υποτεθεί πως δεν περιλαμβάνονται όλα τα αποσπάσματα του λόγου του, γιατί δεν τα είχε διασώσει η παράδοση που χρησιμοποίησε ο Λουκάς ή ο εκδότης των Πραξεων, δεν τα χρησιμοποίησε για λόγους οικονομίας, θεωρώντας πως δεν προσθέτουν τίποτα καινούριο; Πάντως η ανακεφαλαίωση της ιστορίας του περιούσιου λαού, μέχρι το σημείο που διακόπηκε, δε φανέρωνε την κατοπινή σκληρή επίθεση του Στέφανου κατά των αρχόντων  (και όχι μόνο) του ιουδαϊσμού. Το ίδιο συμπεραίνει και αυτός που θα διάβαζε την προσφώνηση της απολογία του (« αδελφοί και πατέρες ακούσατε»).

Τα τελευταία λόγια του μπροστά στο Συνέδριο, για την παραλαβή του Νόμου και την μη τήρησή του από τους Ιουδαίους, δείχνουν έναν Στέφανο αμέτοχο με το παρελθόν του λαού. Είναι δύσκολο να ερμηνευτεί αυτή η στάση του, τη στιγμή που είναι γνωστή η αντίληψη του ιουδαϊσμού για τη «συλλογική ευθύνη» όλων απέναντι στο Θεό[3]. Μία τολμηρή υπόθεση θα ήταν πως το κάνει αυτό, επειδή  δεν προερχόταν από την ομάδα των ελληνιστών ιουδαίων, δεν είχε δηλ. ιουδαϊκή καταγωγή, αλλά από τους προσήλυτους; Σε αυτή την περίπτωση θα ήταν από τους πρώτους εθνικούς που θα είχε ασπαστεί το χριστιανισμό, αφού προηγουμένως είχε γίνει οπαδός του ιουδαϊσμού.

Πάντως ανεξάρτητα από τα παραπάνω, το συμπέρασμα που βγαίνει από τους λόγους του, είναι πως οι επαγγελίες της Παλαιάς Διαθήκης πραγματοποιήθηκαν στο πρόσωπο του Ιησού, που οι ακροατές του Στέφανου τον σκότωσαν, όπως είχαν κάνει και οι πρόγονοί τους με τους προφήτες που είχαν μιλήσει γι’ αυτόν. Επομένως για μία ακόμη φορά η χριστιανική κοινότητα διεκδικεί για τον εαυτό της τη μοναδικότητα της θρησκευτικής αυθεντίας, μιας και αυτή αναγνωρίζει και δέχεται τον Ιησού, ως Μεσσία, κάτι που δε συμβαίνει με τον ιουδαϊσμό.

---

[1] Πρ. 7,2 κ.ε.

[2] Πρ. 7, 1-52

[3] Βλ. και την παροιμία: «Oƒ patšrej œfagon Ômfaka, kaˆ oƒ ÑdÒntej tîn tšknwn ™gomf…asan» (Ιεζεκ. 18,2) που φανερώνει την αντίληψη, που καταπολεμήθηκε όμως από τον προφητικό λόγο, για  συλλογική ευθύνη του ιουδαϊκού λαού έναντι του Θεού