ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΠΙΝΑΚΑ


ΓΙΑΤΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΔΙΑΛΟΓΟΣ



Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2013

Ομιλία προς τιμήν των Τριών Ιεραρχών

Οι "Θεολόγοι του μαυροπίνακα" κλείνουν το μικρό αφιέρωμα προς τιμήν των Τριών Ιεραρχών παραθέτοντας την ομιλία που εκφωνήθηκε σήμερα στον Ιερό Ναό Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων της Λάρισας. Τα σχόλια δικά σας, όπως πάντα!

ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΛΟΥΤΟΥΝΤΕΣ


Τα κείμενα των Τριών Ιεραρχών, του  Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου Θεολόγου και του Ιωάννη Χρυσόστομου, την μνήμη των οποίων σήμερα γιορτάζουμε, ανήκουν στην κατηγορία των «ανοιχτών έργων». Αυτό σημαίνει πως ο λόγος τους παραμένει πάντα επίκαιρος με την έννοια ότι είναι οδοδείκτης και εργαλείο ερμηνείας γι’ αυτόν που θέλει να κατανοήσει την πραγματικότητα και να προσεγγίσει τις παραμέτρους της, έχοντας μία ασφαλή αφετηρία ως πυξίδα για το έργο του.
Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο λόγος του Μεγάλου Βασιλείου «Ομιλία προς πλουτούντας», που είναι αντιπροσωπευτικός της σκέψης των τριών Πατέρων, και γι’ αυτό η σημερινή ομιλία θα επικεντρωθεί σε αυτόν.  Αποτελεί κείμενο που θα δώσει ερμηνευτικές προτάσεις σε όποιον επιχειρήσει να εξετάσει δύσκολες καταστάσεις σαν αυτές που βιώνουν σήμερα αρκετοί συνάνθρωποι. Εκφωνήθηκε με αφορμή τους στίχους του Ευαγγελίου που αναφέρονται στον πλούσιο νέο που ζήτησε να μάθει από τον Ιησού τι πρέπει να κάνει για να έχει αιώνια ζωή. Ο Κύριος του ζήτησε να τηρεί τις εντολές. Ο άνθρωπος του απάντησε πως τις τηρεί. Ο Ιησούς του ζήτησε τότε να απαρνηθεί τα πλούτη του. Περίλυπος έφυγε  τότε ο πλούσιος, γιατί είχε μεγάλη περιουσία, γεγονός που έκανε τον Διδάσκαλο να πει: «Αλήθεια σας λέω, δύσκολα θα εισέλθει πλούσιος στη Βασιλεία των Ουρανών. Ευκολότερο είναι να περάσει γκαμήλα από το μάτι της βελόνας, παρά να εισέλθει πλούσιος στη Βασιλεία του Θεού».
Ο Μέγας Βασίλειος δεν αρκείται να σχολιάσει μόνο τον Κυριακό λόγο, αλλά με συγκεκριμένες επισημάνσεις καταγράφει παθολογίες της εποχής του, τις ερμηνεύει και προτείνει θεραπείες. Μέλος και ο ίδιος της επαρχιακής αριστοκρατίας της αυτοκρατορίας, που απαρνήθηκε όμως τις ανέσεις τις οποίες θα μπορούσε να έχει από τη θέση του, γνωρίζει άριστα καταστάσεις που δημιουργούν ανισότητες και είναι υπεύθυνες για κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Αν και η ομιλία εκφωνείται  υπό το πρίσμα της αιώνιας ζωής, έχοντας ως τελικό στόχο να πειστούν οι πλούσιοι της εποχής του για την  ματαιότητα της συσσώρευσης πλούτου δε χάνει τον καταγγελτικό της χαρακτήρα. Αποτελεί δηλαδή αντιπροσωπευτικό δείγμα της σκέψης των Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι ακολουθώντας το προφητικό κήρυγμα της Παλαιάς Διαθήκης,  δε δίσταζαν να ελέγξουν τους πλούσιους και τους ισχυρούς της εποχής τους, χωρίς να υπολογίζουν συνέπειες.
Καταγράφει λοιπόν τη ζωή τους , μη διστάζοντας να ελέγξει ακόμη και αυτούς που, χρησιμοποιώντας θρησκευτικές πρακτικές θεωρούσαν τον εαυτό τους καλό χριστιανό, ξεχνώντας τον πλησίον και τα προβλήματά του. Ο λόγος του είναι συγκλονιστικός: «Γνωρίζω» αναφέρει, «πολλούς που νηστεύουν, προσεύχονται, στενάζουν, επιδεικνύοντας έτσι όλη την αδάπανη ευλάβεια. Σε όσους όμως θλίβονται δε δίνουν ούτε μία δεκάρα! Ποιο είναι το όφελος της υπόλοιπης αρετής;».
Οι αντιθέσεις που παρουσιάζει στο έργο του βοηθούν να γίνουν κατανοητά κοινωνικά σχήματα που διαμόρφωσαν νοοτροπίες και ανέδειξαν προβληματισμούς χρήσιμους για την ερμηνεία των κοινωνικών δομών του αρχαίου κόσμου και πιο συγκεκριμένα της Ύστερης αρχαιότητας. Με δωρική γραφή που ταιριάζει στις καταστάσεις που βιώνει, καταγράφει γεγονότα και συμπεριφορές για να προτείνει κατόπιν λύσεις. Αυτοί λοιπόν που ανήκουν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα έχουν πολλά στρέμματα καλλιεργήσιμης και φυτεμένης  γης, κατέχουν βουνά, πεδιάδες, κοιλάδες, ποτάμια, λιβάδια. Ταυτόχρονα η περιουσία τους περιλαμβάνει χρυσό, άργυρο, μαργαριτάρια, πολύτιμους λίθους. Έχουν λοιπόν ακόρεστη δίψα για πλούτη. Δεν τους αρκούν αυτά που έχουν, αλλά ζητάνε άλλα τόσα. Μοιάζουν, υπογραμμίζει ο επίσκοπος της Καισαρείας με τους μέθυσους που βρίσκουν αφορμή να πίνουν συνεχώς,  όσο τους βάζουν κρασί.  Δεν τους ευχαριστούν, λέει, όσα έχουν και ας είναι τόσα πολλά. Τους λυπούν όσα δεν έχουν, όσα υποθέτουν ότι τους λείπουν.
Η ζωή τους είναι μέσα στην περιττή πολυτέλεια και σπατάλη. Έχουν, αναφέρει ο μεγάλος Πατέρας, άχρηστα πράγματα που κανένας δε μπορεί να σκεφτεί. Χιλιάδες άμαξες, άλλες για να μεταφέρουν αποσκευές και άλλες τους ίδιους καλυμμένες με χαλκό και άργυρο. Πλήθος άλογα ράτσας που τα επιδεικνύουν. Όλα τα εξαρτήματά τους είναι πανάκριβα: τα χαλινάρια, οι ζώνες, τα περιδέραια είναι αργυρά και χρυσοκέντητα.  Με υφάσματα πορφυρά στολίζουν τα ζώα σα γαμπρούς . Οι υπηρέτες των πλούσιων της εποχής είναι αμέτρητοι, αρκετοί για κάθε πολυτέλεια: επίτροποι, ταμίες, γεωργοί, τεχνίτες για να φτιάχνουν ό, τι εφευρέθηκε για απόλαυση και τρυφή, μάγειροι, αρτοποιοί, οινοχόοι, κυνηγοί, γλύπτες, ζωγράφοι. Έχουν κοπάδια καμήλες, άλογα, βόδια, πρόβατα, χοίρους. Σπίτια που λαμποκοπούν από την πολυτέλεια με τοίχους που έχουν περαστεί με χρυσάφι. Αργυρά κρεβάτια και τραπέζια, ελεφάντινα καθίσματα και αμάξια.
Να τονιστεί εδώ πως οι παραπάνω αναφορές δεν είναι καθόλου υπερβολικές , αν σκεφτεί κάποιος πως οι Δυνατοί της Μέσης Βυζαντινής περιόδου κατείχαν χιλιάδες εκτάρια γης. Για παράδειγμα η χήρα Δανιηλίς εκμεταλλεύονταν όλη την Πελοπόννησο και επηρέαζε την πολιτική του αυτοκράτορα Βασίλειου Α΄.
Η σύγκριση όμως με τη ζωή των φτωχών, όπως περιγράφεται στο λόγο του Μεγάλου Βασιλείου, είναι το λιγότερο αποκαρδιωτική. Ο επίσκοπος της Καισάρειας γνωρίζει καλά την αθλιότητα στην οποία ζούσαν, αφού συνεχώς ήταν στο πλάι τους προσπαθώντας να βοηθήσει με όλες τις δυνάμεις του. Δε διστάζει να κατονομάσει τους υπεύθυνους γι’ αυτή  χωρίς να λογαριάζει τις συνέπειες: είναι οι πλούσιοι που γρονθοκοπούν τους φτωχούς, βασανίζουν τους υπηρέτες τους και παροργίζουν τους γείτονές τους. Χτυπούν αυτούς που τους αντιμιλούν, καταγγέλλουν για εξύβριση αυτούς που θρηνούν, ενώ οι συκοφάντες είναι πανέτοιμοι  να τους προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.
Οι φτωχοί είναι χιλιάδες, εξαθλιωμένοι και στέκονται έξω από την πόρτα των πλούσιων. Αν οι τελευταίοι διέθεταν ένα  δαχτυλίδι τους θα απαλλάσσονταν από τα χρέη τους  και θα ανόρθωναν τα σπίτια τους που κατέρρεαν. Ένα  απόθεμα ρούχων τους θα μπορούσε να ντύσει έναν ολόκληρο λαό που τρέμει από το κρύο.
Ο Μέγας Βασίλειος τελειώνοντας δε διστάζει να περιγελάσει και αυτούς που αρχίζουν να κάνουν φιλανθρωπίες στο τέλος της ζωής τους, θεωρώντας ότι έτσι θα συγχωρεθούν. «Προσφέρεις», λέει, «στον ευεργέτη σου, ό, τι περίσσεψε αφού έζησες τη ζωή σου». «Πως τολμάς», συνεχίζει, «να προσφέρεις αποφάγια στο Θεό;». Και προτείνει τη λύση για τη ζοφερή κατάσταση που περιέγραψε: κατανομή του πλούτου και απόδοση αγαθών σε αυτούς που ζουν.
Το ίδιο πνεύμα διακρίνει και τους δύο άλλους μεγάλους Ιεράρχες, το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον Ιωάννη Χρυσόστομο. «Αρπάζεται τις υπό της εξουσίας συνήγορος ο θείος Πατήρ. Λιμός ενοχλεί, ο συνήγορος γίνεται τροφεύς. Νοσεί τις, ο τροφεύς μεταβάλλεται εις ιατρόν. Πενθεί γίνεται παρηγορία. Είναι ξένος, ο επίσκοπος θα φροντίσει γι’ αυτόν», λέγει ο Θεοδώρητος Κύρου, μιλώντας για το έργο του Χρυσοστόμου.
Τιμώντας λοιπόν σήμερα τους «τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος» οφείλουμε να εντρυφήσουμε στις ιδέες τους που τις υλοποιούσαν με τον τρόπο ζωή τους. Είναι παρόντες στον ανθρώπινο πόνο, όπως φάνηκε και στο κείμενο του Μεγάλου Βασιλείου, για το οποίο κάναμε λόγο. Συμπάσχουν και προτείνουν λύσεις. Αποτελούν έτσι ένα θαυμαστό υπόδειγμα και για το σημερινό άνθρωπο που καλείται να τους μιμηθεί.

Νίκος Παύλου


Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2013

Αποσσπάσματα από τα Acta Sanctorum για τους Τρεις Ιεράρχες

Βασιλείου ἀρχιεπισκόπου [43] Καισαρείας. Οὗτος ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Οὐάλεντος, πρὸς ὃν καὶ ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου ἐπαρρησιάσατο [44] πίστεως, τοῦ βασιλέως τὰἈρείου τοῦ ματαιόφρονος φρονοῦντος. Ἦν δὲ ἀπὸ μὲν πατρὸς λεγομένου [45] Βασιλείου ἐκ Πόντου, ἀπὸ δὲ μητρὸς Ἐμμελίας [Ἐμμελείας Cd.] καλουμένης ἐκ Καππαδοκίας· ἐνδὲ σοφίᾳ καὶ [46] γνώσει πάντας τοὺς παλαιοὺς ἐνίκησεν, καὶ διὰ πάσης ἐλθὼν παιδεύσεως, ἐν ἑκάστῃ τὸ κράτος [47] ἐκτήσατο. Ἐξαιρέτως δὲ τὴν διὰ πράξεως φιλοσοφίανἐξήσκησεν καὶ διὰ ταύτης τὴν τῶν ὄντων [48] γνῶσιν μαθὼν ἐπὶ τὸν ἀρχιερατικὸν τῆς Καισαρείας θρόνον ἀνήχθη, ἔνθα δὴ πολλοὺς ἀγῶνας ὑπὲρ τῆς

[Page 365]

[38] ὀρθοδόξου πίστεως ὑπομείνας, καὶ σταθερῷ καὶ ἀτρέπτῳ τοῦ φρονήματος καὶ βασιλεῖς καὶ ὑπάρχους [39] καταπλήξας, καὶ λόγους συγγραψάμενος, ιδ᾽ ὧν τὰ τῶναἱρετικῶν ἐνέφραξε στόματα, καὶ διὰ πάσης [40] ἀρετῆς τὴν τοῦ Χριστοῦ ποίμνην ὁδηγήσας καὶ μυρία θαύματα ἐργασάμενος πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν. 



Μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ἀρχιεπισκόπου [12] Κωνσταντινουπόλεως [ἀρχιεπισκόπου Κπόλεως om. Sa.] Γρηγορίου τοῦ [13] θεολόγου. Οὗτος  τρισμακάριος καὶμέγας Γρηγόριος [14] ὁ θεολόγος [θεολόγος Γρηγόριος Sa.] ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας [15] Ἰουλιανοῦ τοῦ παραβάτου καὶ Οὐάλεντος.  [τούτω Sa.] [16] πατρὶς μὲν ἦν  δευτέρατῶν Καππαδοκῶν ἤγουν [17] ἡ ἐπίγειος, οὐράνιος δὲ  ἄνω Ἱερουσαλήμ· πατέρες [18] δὲ αὐτῷ εὐπατρίδαι τε καὶ δίκαιοι, Γρηγόριος [19] καὶ Νόννα, οἳ τὰ εἴδωλα πρότερον δι᾽ἄγνοιαν [20] ἐσέβοντο. Γεννήσαντες δὲ τὸν ἄγιον Γρηγόριον, [21] ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος [πατρὸς τοῦδε Sa.] δι᾽ ὕδατος καὶ πνεύματος [22] ἀνεγεννήθησαν, καὶ γνήσιος μύστηςκαὶ [23] ἀρχιερεὺς Ναζιανζοῦ  πατὴρ τοῦ ἁγίου καθίσταται. [24] Ἀναχθεὶς δὲ  μέγας Γρηγόριος καὶ εἰς μέτρον [25] ἡλικίας ἰὼν καὶ πᾶσαν τὴν ἐγκύκλιον παίδευσιν, [26] ὡς οὐχἕτερος, μετελθὼν ἐξηγητὴς καὶ διδάσκαλος [27] τοῦ κατ᾽ αὐτὸν γεγένηται βίου. Ἐν οἷς τὸν μέγαν [μέγα S.] [28] Βασίλειον καὶ Γρηγόριον τὸν πατέρα καὶ τὸν ἀδελφὸν[29] Καισάριον καὶ Γοργονίαν τὴν ἀδελφὴν λόγοις [30] ἐπιταφίοις τιμᾷ· ὅθεν οἱ περὶ αὐτοῦ τι συγγράψαντες

[Page 422]

[11] οὐκ ἄλλοθεν, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν αὐτοῦ λόγων [12] ἔλαβον ὧν [ Sa.] εἶπον τὰς ἀφορμάς[f. 143v.] Τοσοῦτον οὔν [13] μόνον εἰπεῖν ἀναγκαῖον [ἀναγκαῖος Sa.] ὅτι, εἰ ἔδει γενέσθαι ἐν[14] ἀνθρώποις εἰκόνα τινὰ καὶ στήλην κατὰ μέρος ἐκ [15] πασῶν συγκειμένην τῶν ἀρετῶν, τοῦτο ἦν  [16] μέγας Γρηγόριος. Βίου γὰρ λαμπρότητι [Sa, λαμπρότητα S.] τοὺς κατὰ[17] πρᾶξιν εὐδοκίμους ὑπερβαλὼν [ὑπὲρ βαλλὼν S.] ἐπὶ τοσοῦτον [18] εἰς [om. Sa.] θεωρίαν [θεωρίας Sa.] προήχθη, ὡς παντας ἡττᾶσθαι τῆς [19] σοφίας αὐτοῦ τῆς τε ἐν λόγοιςτῆς τε ἐν δόγμασι· [20] ὅθεν καὶ τὴν θεολόγος προσηγορίαν ἐκτήσατο. [21] Μετετέθη δὲ τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον ἐκ Καππαδοκίας [22] ἐπι τὴν Κωνσταντινούπολιν παρὰΚωνσταντίνου [23] τοῦ φιλοχρίστου βασιλέως τοῦ πορφυρογεννήτου, [24] καὶ κατετέθη ἐν τῷ ναῷ τῶν ἁγίων [25] καὶ πανευφήμων ἀποστόλων, ἔνθα καὶ  σύναξις [26] αὐτοῦἐπιτελεῖται. Οὗτος  ἅγιος πατριαρχεῖον [27] ὁρίζει [ὁρίζει πατριαρχεῖον Sa.] εἶναι τὴν ἐκκλησίαν Κωνσταντινουπόλεως, [28] ἧς καὶ προέστη ἔτη δώδεκα μέχρι τῆς δευτέρας[29] συνόδου, καὶ δευτέραν εἶναι τῆς πρεσβυτέρας [30] Ῥώμης ταύτην διεκελεύσατο. Ἦν δὲ κατὰ τὸν

[Page 423]

[1] τύπον τοῦ σώματος τὴν ἡλικίαν μέτριος, ὕπωχρος [2] βραχὺ μετὰ τοῦ χαρίεντος, σιμός, ἐπ᾽ εὐθείας τὰς [3] ὀφρῦς, ἥμερον βλέπων καὶ προσηνές, θάτερον τῶν[4] ὀφθαλμῶν, ὃς ἦν δεξιός, στυγνότερος, ὃν καὶ [5] οὐλὴ [οὐλὴν Sa.] κατὰ τὸν κανθὸν [καθὸν Sa.] συνῆγε, τὸν πώγωνα [6] οὐ βαθύς, δασὺς δὲ ἱκανῶς, φαλακρός, λευκὸς [7] ταῖςθριξί, τὰ ἄκρα τῆς γενειάδος [γενειάδας S.] ὥσπερ κεκαπνισμένα [8] ὑποφαίνων. Τελεῖται δὲ  αὐτοῦ σύναξις [9] καὶ ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ [om. Sa.] μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ καὶ ἐν τῷ[10] μαρτυρείῳ τῆς ἁγίας Ἀναστασίας, ἐν τοῖς Δομνίνου [11] ἐμβόλοις.



 Γρηγορίου τοῦ θεολόγου. Οὗτοςγέγονεν ἐκ τῆς χώρας τῶν Καππαδοκῶν, πόλεως [52] Ναζιανζοῦ, υἱὸς Γρηγορίου καὶ Νόννας, ἐπὶ τῆς βασιλείας Κωνσταντίου υἱοῦ Κωνσταντίνου τοῦ [53] μεγάλου· καὶδιήρκεσε μέχρι τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ μεγάλου. Οὗτος γεννηθεὶς ἐξ ἀποκαλύψεως [54] καὶ αὐξηθείς, διὰ λόγων ἐπιθυμίαν καὶ γνώσεως πρῶτον μὲν παρεγένετο εἰςΚαισάρειαν· καὶ μαθὼν [55] ἱκανῶς ἀπῆλθεν εἰς Ἀλεξάνδρειαν, εἶτα πλέων ἐπὶ Ἀθήνας. Καὶ κλύδωνος μεγάλου γενομένου, [56] ὑπέσχετο τῷ Θεῷ, εἰ διασωθείη, τοῦβαπτισθῆναι·  καὶ ἐποίησε. Μανθάνοντος δὲ αὐτοῦ παρεγένετο [57] καὶ  μέγας Βασίλειος· καὶ συνηγωνίζοντο ἀμφότεροι εἴς τε ἀρετὴν καὶ μαθήματα· εἶτα ὑπέστρεψαν εἰς[58] τὴν οἰκείαν πατρίδα. Καὶ  μὲν ἅγιος Βασίλειος γέγονεν ἐπίσκοπος Καισαρείας,  δὲ θεολόγος ἐπίσκοπος

[Page 423]

[41] Σασίμων [Σασήμων Cd.] Εἶτα τοῦ πατρὸς γηράσαντος, ἐδίδασκεν ἀντ᾽ ἐκείνου εἰς Ναζιανζόν· εἶτα διὰ τὴν τῶν [42] Ἀρειανῶν αἵρεσιν ἠναγκάσθη ἐλθεῖν εἰς τὸ Βυζάντιον. Καὶεὑρὼν τὴν πόλιν ὅλην ἀρειανίζουσαν. [43] πλὴν ἀνδρῶν ὀρθοδόξων δεκατεσσάρων, τοσοῦτον ἠγωνίσατο λογογραφῶν τὴν εὐσέβειαν, ὥστε καὶ [44] πατριάρχηςπροχειρισθῆναι παρὰ τοῦ μεγάλου Θεοδοσίου. Ἐπεὶ δέ τινες τῶν ἐπισκόπων κατεγόγγυσαν [45] αὐτοῦ διὰ φθόνον, μηδὲν μελλήσας συνταξάμενος καὶ καταλιπὼν τὴνπρόσκαιρον δόξαν, ἀπελθὼν ἐν [46] ἰδίῳ κτήματι, Ἀριανζῷ λεγομένῳ, ἡσύχαζεν ἀρετῆς ἐπιμελούμενος, ἧς οὐδέποτε ἀφιστατο, καὶ λόγους [47] θεολογίας συγγραφῶν, δι᾽ ὧνκαὶ τὴν θεολόγου προσηγορίαν ἐκτήσατο. Οὕτω δὲ διατελῶν ἐν βαθυτάτῳ [48] γήρᾳ πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν, ἐπανακομισθέντος τοῦ τιμίου αὐτοῦ λειψάνου καὶ τεθέντος ἐν[49] τοῖς ἁγίοις Ἀποστόλοις παρὰ Κωνσταντίνου τοῦ ἀοιδίμου καὶ φιλοχρίστου βασιλέως τοῦ Πορψυρογεννήτου.



Τῶν ἁγίων [40] μαρτύρων Πολυχρονίου, Βαρδανίου καὶ Ἑρμογένους. — Da : 1 (= F). 2.3. — Db : 1.2.3. — F : 1 : [41]Ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου. Οὗτος  μακάριος καὶ θεῖος [42] ἱεράρχης διὰ τὸ καθαρὸν τοῦ βίου καὶ τοῦ μὴ ὑπερορᾶν τὸ δίκαιον μηδὲαὐτοὺς βασιλεῖς ἀδικοῦντας [43] ὑπερορίζεται. Καὶ πρῶτα μὲν εἰς Κουκουσὸν [Κουκουσσών F.] πολίχνιόν τι σαπρόν, εἶτα εἰς Ἀραβισσόν, εἶτα εἰς [44] Πιτυοῦντα, χωρία οὐ μόνονἔρημα καὶ τῶν ἀναγκαίων ὄντα ἐπιδεῆ, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν γειτονούντων [45] Ἰσαύρων πολιορκούμενα. Ἐν τούτοις τοῖς τόποις γενόμενος καὶ πολλοὺς πρὸς θεογνωσίανἐπιστρέψας [46] καὶ πάμπολλα θαύματα κατεργασάμενος, μεθίσταται τοῦ βίου, Πέτρου καὶ Ἰωάννου τῶν ἀποστόλων τῷ [47] μεγάλῳ ἐπιστάντων Ἰωάννῃ καὶ τὴν πρὸς τὰποθούμενα ἐνδημίαν αὐτῷ ἐκκαλουμένων. Ἀλλὰ καὶ Βασιλίσκος [48] καὶ Λουκιανὸς οἱ θεῖοι μάρτυρες ἐπιστάντες τὴν μεθ᾽ ἑαυτῶν μετάθεσιν μηνύουσιν· καὶ κατατίθεται [49] ἐνΚομάνοις. Ἐπεὶ δὲ τὰ τοῦ φθόνου νέφη διεσκέδαστο, Πρόκλου τὴν ἀρχιερωσύνην δεξαμένου [50] καὶ Θεοδοσίου υἱοῦ Ἀρκαδίου τὴν βασιλείαν ὑποζωσαμένου, ἀνακομίζεταιτὸ ὑπὲρ χρυσίον καὶ λίθων [51] τιμίων πολὺ τιμιώτερον σῶμα τοῦ παμμάκαρος Ἰωάννου καὶ τοῖς ποθοῦσιν ἀποκαθίσταται. Μεθ᾽ ὅσης [52] τῆς ἡδονῆς  τε βασιλεὺς καὶ  ἱερὰσύγκλητος καὶ τὸ περίλοιπον τοῦ πλήθους τὴν τούτου παρουσίαν [53] ὑπεδέξαντο, μαρτυρεῖ καὶ  διαπόντιος αὐτῶν ἀπαντὴ καὶ  τῆς νυκτὸς ἐκείνης ὑμνῳδία καὶλαμπροφορία [54] καὶ  λοιπὴ πνευματικὴ ἀγαλλίασις. Τῆς τιμίας τοίνυν σοροῦ εἰς τὸν ναὸν τῆς ἁγίας Εἰρήνης [55] ἐνεχθείσης καὶ τοῦ ἁγίου σώματος ἐκείνου ἐπὶ τοῦ θρόνουτεθέντος, τὸ πλῆθος τοῦ ναοῦ ἐβόησεν· 

Ἀπόλαβέ σου τὸν θρόνον, ἅγιε. Ἔπειτα βασιλικῷ ὀχήματι  τιμία σορὸς ἐποχουμένη πρὸς τὸν [33] περιώνυμον φέρεται τῶν ἀποστόλων ναόν, ἔνθα δὴκαὶ καταλαβόντες  μὲν ἅγιος εἰς τὴν ἱερὰν καθέδραν [34] ἀνενεχθεὶς καὶ τῷ θείῳ θρόνῳ ἐνιδρυθεὶς καὶ μυστικῶς τὰ μεμυκότα χείλη κινήσας καὶ εἰρήνην [35] ἐπειπὼν τῷποιμνίῳ τῇ ἑτοιμασθείσῃ σορῷ ἐναπετέθη, ἤτις καὶ ὑπὸ γῆν κέκρυπται κάτωθεν τῆς ἁγίας [36] τραπέζης. Τῆς ἱερᾶς δὲ καὶ θείας μυσταγωγίας τελεσθείσης, θαυμἀσια μεγάλαἐτελοῦντο. Ἀνὴρ γάρ τις [37] νόσῳ χαλεπωτάτῃ κατεχόμενος καὶ  χρόνος αὐτῷ τῆς ἀρρωστίας πολὺς καὶ  νόσος ἄρθρησις καὶ τὸ [38] πάθος ἀκινησία καὶ σώματος ὅλουπάρεσις καὶ πᾶσαν ἰατρῶν ἀπέγνωστο θεραπεία. Οὗτος ἅμα τῷ [39] ψαῦσαι τῆς σοροῦ καὶ τοῦ πάθους εὐθὺς ἀπολύεται καὶ τοιαύτην παρὰ νεκροῦ σώματος δέχεται χάριν,[40] ὡς καὶ κινεῖσθαι καὶ ἐργάζεσθαι καὶ τελείαν ἀπολαβεῖν τὴν ὑγίειαν καὶ εὐχαριστεῖν τῷ Θεῷ τῷ ἁγίῳ. [41] Οὗτως οἶδεν Θεὸς τοὺς δοξάζοντας αὐτὸν ἀντιδοξάζειν..

Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

Ο ιερός Χρυσόστομος (χαρακτηρισμός)

Από το εξαιρετικό (και εν πολλοίς αναντικατάστατο, ακόμη και σήμερα) βιβλίο του΄καθηγητή Δημητρίου Σ.  Μπαλάνου, Πατρολογία (Οι Εκκλησιαστικοί Πατέρες και Συγγραφείς των οκτώ πρώτων αιώνων), εν Αθήναις 1930




Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013

Πανηγυρικός για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών (2)



Ένας ακόμη πανηγυρικός για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών




Συνεχίζεται

Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013

Κανόνες του Μεγάλου Βασιλείου "Περί των εκπιπτουσών παρθένων"

(κάνετε κλικ στα κείμενα  για να τα δείτε με ευκρίνεια)



Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2013

Οι Τρεις Ιεράρχες στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας


Θεοδόσιος ο Μέγας μετά Γρηγορίου Ναζιανζηνού
(μικρογραφία 9ου αιώνος εν τη εθνική βιβλιοθήκη Παρισίων)




Πηγή: Ελένης Βουραζέλη -Μαρινάκου, Ιστορία των Μέσων Χρόνων, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1963
(ένα καταπληκτικό βιβλίο! Αναζητήστε το και δε θα χάσετε!)

Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2013

Ο Γρηγόριος Θεολόγος στα σχολικά εγχειρίδια


 Σχολικό εγχειρίδιο Δημήτρ. Ν. Κλειδά, "Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Ιστορία Ε΄ Δημοτικού", ΟΕΔΒ 1973

Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2013

Χριστιανισμός-Ελληνισμός

Είναι γνωστή η συμβολή των Τριών Ιεραρχών στη συνάντηση Χριστιανισμού-Ελληνισμού. Παραπάνω δίνεται ένα χρηστικό εργαλείο για τη διδασκαλία της σχετικής ενότητας ( ΔΕ 13 του σχολικού εγχειριδίου): Ένας εννοιολογικός χάρτης. Ελπίζουμε να φανεί χρήσιμος! (για να τον δείτε καλύτερα κάνετε κλικ στην εικόνα)

Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2013

Ο λόγος των Τριών Ιεραρχών



Μέγας Βασίλειος
"Εσύ δεν είσαι πλεονέκτης; Εσύ δεν είσαι κλέφτης, αφού σφετερίζεσαι εκείνα που δέχτηκες από το Θεό για να τα διαχειριστείς ως οικονόμος; Μήπως νομίζεις ότι θα ονομαστεί λωποδύτης μόνο εκείνος που γδύνει κάποιο και του αρπάζει τα ρούχα, ενώ εκείνος που δεν ντύνει το γυμνό, αν και μπορεί να το κάμει αξίζει να πάρει άλλο όνομα; Πρόσεξε! Το ψωμί που εσύ κατακρατείς, είναι του πεινασμένου ˙ το ένδυμα που φυλάγεις στις αποθήκες σου είναι του γυμνού ˙ το παπούτσι που σαπίζει στο σπίτι σου, είναι του ξυπόλητου ˙ τα χρήματα που τα κατακρατείς χωμένα στη γη, είναι εκείνου που έχει ανάγκη. Ώστε λοιπόν τόσους αδικείς, όσους θα μπορούσες να βοηθήσεις" (Περί πλεονεξίας”, PG 31, 276-277).


Γρηγόριος ο Θεολόγος
"Ας καθαρίσουμε λοιπόν τους εαυτούς μας με την ελεημοσύνη και ας τους λευκάνουμε, άλλοι όπως το μαλλί, άλλοι όπως το χιόνι, ανάλογα με την ευσπλαχνία που θα δείξει ο καθένας μας… Ενόσω είναι ακόμα καιρός, δηλαδή βρισκόμαστε στην παρούσα ζωή, ας επισκεφτούμε τον Χριστό, ας Τον υπηρετήσουμε, ας Του δώσουμε τροφή, ας Τον ντύσουμε, ας Τον περιμαζέψουμε στο σπίτι μας, ας Τον τιμήσουμε ˙ όχι μόνο με το τραπέζι, όπως έκαμαν μερικοί ˙ ούτε με τα αρώματα, όπως έκαμε ή Μαρία ˙ ďύτε με τον τάφο, όπως ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία ˙ ούτε με τα αναγκαία για τον ενταφιασμό όπως ο Νικόδημος ˙ ούτε με χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα, όπως έκαμαν οι μάγοι πριν από αυτούς που ανέφερα προηγουμένως. Αλλά επειδή ο Κύριος των Όλων θέλει πρακτική εκδήλωση της ευσπλαχνίας και όχι εξωτερική θυσία, και επειδή η ευσπλαχνία είναι ανώτερη από αναρίθμητα καλοθρεμμένα αρνιά που προσφέρονται για να θυσιαστούν, ας την προσφέρουμε σε Αυτόν, προσφέροντάς την σ' εκείνους που έχουν ανάγκη και είναι εγκαταλειμμένοι σήμερα από τους συνανθρώπους μας, για να μας υποδεχτούν στις αιώνιες κατοικίες όταν φύγουμε από τον κόσμο αυτό" (  “Περί Φιλοπτωχείας” PG 35 908-909). 

Ιωάννης Χρυσόστομος
"Όταν ειπώ σε κάποιον: παρακάλεσε τον Θεό, ζήτησέ Του ότι θέλεις, ικέτευσέ Τον, απαντά: παρακάλεσα μία φορά, δύο φορές, τρεις, δέκα, είκοσι φορές κι ακόμη δεν έλαβα τίποτε. Να μην σταματήσεις την προσευχή, αδερφέ μου, ώσπου να λάβεις ˙ δηλαδή η παράκληση στον Θεό για βοήθεια τελειώνει, όταν σου δοθεί εκείνο που ζητάς. Την προσευχή λοιπόν να την σταματήσεις όταν ικανοποιηθεί το αίτημά σου ˙ ή καλύτερα ούτε τότε, αλλά να εξακολουθείς και πάλι να προσεύχεσαι. Και αν δεν λάβεις, να ζητάς για να λάβεις ˙ όταν όμως λάβεις, να ευχαριστείς επειδή έλαβες. Μπαίνουν πολλοί στον Ναό, σχεδιάζουν και λένε αναρίθμητους στίχους προσευχής, και βγαίνουν χωρίς να ξέρουν τι είπαν ˙ τα χείλη κινούνται, άλλ' η ακοή της ψυχής δεν ακούει. Συ ο ίδιος δεν ακούς την προσευχή σου, και θες να την εισακούσει ο Θεός; Γονάτισα, λες ˙ η σκέψη σου όμως πετούσε έξω ˙ το σώμα σου ήταν μέσα στην εκκλησία, αλλά ο νους σου έξω ˙ το στόμα έλεγε την προσευχή, αλλά η σκέψη λογάριαζε τόκους, συμβόλαια, συναλλαγές, χωράφια, κτήματα, συναναστροφές φίλων. Γιατί ο διάβολος, επειδή είναι πονηρός και γνωρίζει ότι στον καιρό της προσευχής πετυχαίνουμε μεγάλα πράγματα, τότε έρχεται ξαφνικά εναντίον μας. Πολλές φορές είμαστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι και δεν σκεφτόμαστε τίποτα ˙ ήρθαμε να προσευχηθούμε και ο διάβολος μας φέρνει αναρίθμητες σκέψεις, για να μας βγάλει έξω από τον Ναό χωρίς να έχουμε ωφεληθεί τίποτε. Όταν λοιπόν, αγαπητέ, γνωρίζεις ότι αυτά γίνονται στις προσευχές, να μιμηθείς την Χαναναία… Και αν είσαι έξω, να κράζεις και να λες ελέησέ με χωρίς να κινείς τα χείλη, αλλά φωνάζοντας με την σκέψη δυνατά ˙ γιατί και αν σιωπούμε, ο Θεός μας ακούει. Δεν έχει σημασία ο τόπος που γίνεται η προσευχή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο γίνεται." ("Εις την επίλυσιν της Χαναναίας" PG 52, 548)

Τα κείμενα και η μετάφρασή τους προέρχονται από το πολύ καλό βιβλίο του καθηγητή Ευάγγγελου Δ. Θεοδώρου "Ανθολόγιο Πατερικών Κειμένων", ΟΕΔΒ 1982



Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Ομιλία

Από σήμερα και μέχρι την 30η Ιανουαρίου οι Θεολόγοι του μαυροπίνακα θα δημοσιεύουν επίκαιρα θέματα που σχετίζονται με τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Σήμερα δημοσιεύεται ένα χρηστικό υλικό: μία ομιλία για τη γιορτή. Κάνετε κλικ στις εικόνες για να τη δείτε με ευκρίνια.  (Η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στη δημιουργό της ομιλίας/ aeterna amantissima).








Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013

Θεολογία και ΤΠΕ

Η σχέση της Θεολογίας με τις Νέες Τεχνολογίες ξεκινάει -εξ όσων γνωρίζουμε- από το έτος 1965, όταν ο καθηγητής Κωνσταντίνος Παπαπέτρου δημοσίευσε το άρθρο "Κυβερνητική και Θεολογία". 'Εκτοτε -παρά τις προκαταλήψεις και τις λαθεμένες αντιλήψεις- αυτή η σχέση ωρίμασε πολύ! Σήμερα λοιπόν, και σε πείσμα πολλών που δε θέλουν να παραδεχτούν αυτή την πραγματικότητα, οι ΤΠΕ αποτελούν ένα χρησιμότατο εργαλείο για την πλειοψηφία των θεολόγων, οι οποίοι έχουν μία χαρακτηριστική άνεση στη χρήση τους. Απόδειξη: ο ψηφιακός εμπλουτισμός των σχολικών εγχειριδίων των Θρησκευτικών, τα θεολογικά λογισμικά, οι προσωπικές ιστοσελίδες και τα blogs των θεόλόγων,  τα πολλά σχέδια μαθημάτων για τη χρήση τους στο μάθημα των Θρησκευτικών και...και....και...και!
Σε ένα φιλόξενο, λοιπόν,  στέκι της Λάρισας συγκεντρώθηκαν θεολόγοι που αγαπούν και χρησιμοποιούν στη δουλειά τους τις Νέες Τεχνολογίες και παρέα με εκλεκτούς φίλους και συναδέλφους της Πληροφορικής έκοψαν την Πρωτοχρονιάτικη πίτα ευχόμενοι μία δημιουργική και ευτυχισμένη νέα χρονιά ! Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από την εκδήλωση.











Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2013

Επιγραφές που αποκαλύπτουν την ιστορία της Ιερουσαλήμ

Στη σελίδα της BIblical Archaeology Society δημοσιεύεται μία ενδιαφέρουσα πληροφορία για την έκδοση αρχαίων εβραϊκών επιγραφών που αποκαλύπτουν την ιστορία της πόλης, που αποτελεί προσκύνημα για τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες. Για να επισκεφτείτε την τοποθεσία και να δείτε το άρθρο πατήστε εδώ (και η φωτό προέρχεται από το άρθρο. Είναι η επιγραφή του Θεόδοτου, αρκετά χρήσιμη για την διαφώτιση της Ιουδαϊκής ιστορίας του 1ου αι. μΧ)

Μέγας Αντώνιος, ο καθηγητής της ερήμου

[1] [14] Μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἀντωνίου [15] τοῦ μεγάλου, οὗ  βίος συνεγράφη ὑπὸ Ἀθανασίου [16] τοῦ μεγάλου [τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου Sa.] Οὗτος  ἅγιος πατὴρἡμῶν τὸ [17] μὲν γένος ἦν Αἰγύπτιος, ἐκ πατέρων καὶ προγόνων [18] τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν δεδιδαγμένος. Ἤκμασε δὲ [19] ἐν τοῖς χρόνοις Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ καὶ[20] παρέτεινε μέχρι τῆς εὐσεβοῦς βασιλείας [μέχρι τοῦ εὐσεβεστάτου βασιλέως Sa.] Κωνσταντίνου. [21] Ἐπιδοὺς δὲ ἑαυτὸν τῇ ἀσκητικῇ [22] ἀγωγῇ [διαγωγῆ Sa.] τοσοῦτονὑπερέβαλλε [ὑπερέβαλε Sa.] πάντας, ὡς ὑποτύπωσις [23] εἶναι τῶν ἐφεξῆς. Καὶ τὸ παράδοξον, ὅτι [24] καὶ πρῶτος  κομιδῇ μετ᾽ ὀλίγους τῆς ὑπὲρ [25] ἄνθρωπον πολιτείαςγέγονεν ἀρχηγός· καὶ μόνος [26] σχεδὸν εἰς τὸν [τῆς ἀρετῆς add. Sa.] ἀκρότατον ἤλασεν [f. 134v.] ὅρον. Ἀλλὰ τὰ [27] μὲν διαβεβοημένα περὶ αὐτοῦ πᾶσι περιττὸν ἐπεκδιηγεῖσθαι[ἐκδιηγεῖσθαι Sa.] [28] Τοσοῦτον δὲ μόνον εἰπεῖν ἀναγκαῖον, [29] ὅτι ἐν θνητῷ σώματι τοῦ σώματος ἀπανίστατο [30] καὶ τὰς τῶν ψυχῶν ἀνόδους ἑώρα καὶ τοὺς ταύτας[31] εὐθύνοντας δαίμονας,  τῆς νοερᾶς καὶ ἀσωμάτου [32] ἦν φύσεως. Ζήσας δὲ πρὸς τοῖς ἑκατὸν ἔτη πέντε

[Page 398]

[14] πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε. Τελεῖται δὲ  αὐτοῦ [15] σύναξις ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ [om. Sa.] μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ. (πηγή: Acta Sanctorum)


(Αφιερωμένη η ανάρτηση )