Παρουσίαση του βιβλίου του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και Καθηγητή της Παλαιάς Διαθήκης και της Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας Μιλτιάδη Κωνσταντίνου «…του συνιέναι τας γραφάς. 13+1 βήματα εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη»

To 2010 εκδόθηκε από το ίδρυμα Dumbarton Oaks σε συνεργασία με το Harvard University το βιβλίο «The Old Testament in Byzantium» σε επιμέλεια των γνωστών βυζαντινολόγων Paul Magdalino και  Robert Nelson. Ξεφυλλίζοντας το, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι βασικός παράγοντας διαμόρφωσης της ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, η Παλαιά Διαθήκη.

Η διαπίστωση ότι η Παλαιά Διαθήκη είναι θρησκευτικό κείμενο που  αποτελεί και βάση, όχι μόνο για την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, αλλά για όλη την  Ευρώπη είναι ορατή σε πολλές εκδηλώσεις ακόμη και της καθημερινότητας. Στην ουσία είναι ένα κείμενο-ρίζα που αποτελεί πυλώνα, χωρίς τη γνώση του οποίου δύσκολα μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος να κατανοήσει τον τρόπο ζωής του και τις αξίες που δέχεται και στις οποίες στοχεύει.

Η γνώση λοιπόν της Παλαιάς Διαθήκης είναι επιβεβλημένη. Ειδικά σε περιόδους κρίσης, είναι και εργαλείο ερμηνείας της πραγματικότητας, αφού δίνει δοκιμασμένους τρόπους εξόδου, που μπορούν να βοηθήσουν να γίνει κατανοητή και να δοθούν λύσεις.

Στο σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως είναι γνωστό, η Παλαιά Διαθήκη διδάσκεται ολοκληρωμένα στην Α΄ Γυμνασίου. Αυτή η λανθασμένη παιδαγωγική θεώρηση οφείλεται βασικά σε αντιλήψεις του 19^ου αι., που εξακολουθούν να επιβιώνουν, και την ήθελαν ως απλουστευτικό ιστορικό κείμενο, την Ιερά Ιστορία, που ήταν κατάλληλη για μικρά παιδιά. Έτσι όμως αδικείται και η Παλαιά Διαθήκη και γίνεται αιτία πολλών παρεξηγήσεων, που αντανακλώνται στο μάθημα των Θρησκευτικών, ενώ είναι υπεύθυνες για την αρνητική αντίληψη μεγάλης μερίδας συμπολιτών μας για αυτό.

Για την ορθή κατανόησή του πρώτου μέρους της Βίβλου δεν πρέπει να λησμονείται ότι είναι συλλογή βιβλίων που περιέχουν καταγραφές, περιγραφές γεγονότων, εκφράσεις συναισθημάτων, ερμηνείες της πραγματικότητας που βίωναν ξεχωριστές προσωπικότητες σαν τους προφήτες, αφηγήσεις που παρουσιάζονται με ανατολίτικη ρητορεία κοκ. Ο κοινός παρονομαστής όλων των παραπάνω είναι ότι παρήχθησαν ως μέσα αποτύπωσης  ενεργειών του Θεού μέσω της καταγραφής εμπειριών και όχι ως πληροφοριακά κείμενα που αποσκοπούσαν στον εμπλουτισμό γνώσεων. Η Παλαιά Διαθήκη περιέχει λοιπόν θρησκευτικές ιδέες, που αποτέλεσαν όμως και πολιτισμικές βάσεις που διαμόρφωσαν, όπως τονίστηκε,  αντιλήψεις, νοοτροπίες, τρόπους σκέψης με διαχρονική χρήση. Οπότε η ύπαρξη ειδικών εγχειριδίων που αποσκοπούν στην κατανόηση και στην ορθή ερμηνεία της είναι απαραίτητη για να γίνουν γνωστά τα νοήματά της και οι περιγραφές που περιέχει.

Το βιβλίο του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και Καθηγητή της Παλαιάς Διαθήκης και της Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας Μιλτιάδη Κωνσταντίνου «…του συνιέναι τας γραφάς. 13+1 βήματα εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη»  που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μπαρμπουνάκη είναι ένα βιβλίο για την Παλαιά Διαθήκη που κινεί αμέσως το ενδιαφέρον και μόνο από τον τίτλο του. Καταρχήν αυτός διαφέρει από τους τίτλους των κλασικών εγχειριδίων Εισαγωγής στο πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής που είναι απαραίτητες για να μπορέσουν κυρίως οι νέοι ρέκτες του να εντρυφήσουν σε βασικές πληροφορίες στα βιβλία του και να μυηθούν στις προβληματικές που απασχολούν τους μελετητές τους. Στη συνέχεια, ανοίγοντας και ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου περιμένει τον αναγνώστη και δεύτερη έκπληξη. Δε θα βρει τους τίτλους των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης, ώστε να ζητήσει εύκολα πληροφορίες για αυτούς, αλλά θα διαπιστώσει ότι βήμα-βήμα προχωρώντας οδηγείται σιγά-σιγά με δεκατρία βήματα και ένα «έξωθεν του αριθμού» στη γνώση ενός θρησκευτικού κειμένου που είναι και πολιτισμικός πυλώνας. Ο αναγνώστης μοιάζει λοιπόν έτσι με το μαθητή που έχει την ανάγκη του παιδαγωγού –για να χρησιμοποιήσω τη γνωστή εικόνα του Απόστολου Παύλου-  ο οποίος κρατώντας τον από το χέρι θα τον οδηγήσει στο δάσκαλο –την Παλαιά Διαθήκη-  για να μυηθεί στο πολύτιμο ταξίδι της γνώσης της.

Το βιβλίο λοιπόν ζητάει την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη του για να μπορέσει να του μιλήσει. Ανοίγει διάλογο μαζί του, αφού προηγουμένως έχει δώσει όλες τις πληροφορίες για την επιστημονική προβληματική που έχει αναπτυχθεί για τις εμπειρίες που καταγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη. Σε αυτό το πλαίσιο επεξηγεί δύσκολες –που κάποιοι ενδεχομένως να τις ερμηνεύουν ακόμη και λανθασμένα- έννοιες σαν την «αντικειμενική εξιστόρηση των γεγονότων» (127) και «ύπαρξη μυθολογικού υλικού»  και τις τοποθετεί στην ορθή τους διάσταση, ή αναφέρεται στο ακανθώδες ζήτημα της χρονολόγησης του «πολυποίκιλου από άποψη προέλευσης, μορφής και περιεχομένου υλικού που περιέχεται στα επιμέρους βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης» (121), ενώ δε διστάζει να τονίσει ότι ολόκληρη η ιστορία του βιβλικού Ισραήλ, όπως περιγράφεται στη Βίβλο χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή περιόδων κρίσεων και περιόδων δυναμικής πορείας προς την πραγμάτωση των στόχων του σχεδίου της θείας οικονομία (131).

Όμως το βιβλίο του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου επιφυλάσσει ακόμα μία έκπληξη: Σε ένα δεύτερο μέρος του που ο συγγραφέας του από σεμνότητα ονομάζει «Παράρτημα» παρατίθενται στοιχεία Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας που παρέχουν τη δυνατότητα να έχει ο αναγνώστης πρόσβαση στο πρωτότυπο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης. Μπροστά στα μάτια του εμφανίζεται ένας πλούτος πληροφοριών, που αφορούν την ιστορία, τη γραφή και την ανάγνωσή του,  ενώ υπάρχουν και χωρία της Παλαιάς Διαθήκης στο πρωτότυπο κείμενο μαζί με τη νεοελληνική μετάφρασή τους.

Με όλα αυτά τα στοιχεία που παρατίθενται ο στόχος του βιβλίου που είναι- όπως καταγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου- «να καταστήσει δυνατή σε κάθε ενδιαφερόμενο την πρόσβαση στο περιεχόμενο και στην κατανόηση του μηνύματος του μοναδικού ίσως έργου της παγκόσμιας λογοτεχνίας που διατηρεί επί δύο συνεχείς χιλιετίες την επικαιρότητά του» έχει επιτευχθεί, και ό αναγνώστης μπορεί πλέον να προσεγγίσει τις καταγραφές εμπειριών των μεγάλων προσωπικοτήτων που είχαν την ευτυχία να έχουν οδηγηθεί στην αναζήτηση του Άρρητου, και να διαβεβαιώνουν πως το έχουν πλησιάσει και έχουν συνομιλήσει μαζί του.