«ΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΕΛΚΟΝΤΑΙ»! ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ

Το 1984 κυκλοφόρησε και χρησιμοποιήθηκε ως διδακτικό εγχειρίδιο της Α΄ Λυκείου το βιβλίο του Λευτέρη Σταυριανού «Ιστορία του ανθρώπινου γένους». Είναι γνωστό ότι αποσύρθηκε επειδή περιείχε αναφορές στη θεωρία του Δαρβίνου, που θεωρούνταν ότι αντιμάχονταν τη βιβλική αφήγηση για τη Δημιουργία. Αναδείχτηκε έτσι μία αντιπαράθεση των ιδεών που είχε ως αφετηρία της βιβλικούς στίχους και την ερμηνεία που δίνονταν σε αυτούς. Ακόμη όμως και αυτή μπορούσε να αποτελέσει σημείο εκκίνησης, αφού έδινε εναύσματα για να προχωρήσει ο προβληματισμός για τη σχέση της Αγίας Γραφής με την επιστημονική γνώση.


Σε αυτό το πλαίσιο –δηλαδή της σχέσης της Αγίας Γραφής με την επιστημονική γνώση- εντάσσεται βασικά το ζήτημα της σχέσης της Αγίας Γραφής με τις φυσικές επιστήμες. Αφετηρία του είναι η διαπίστωση πως και οι δύο έχουν –τουλάχιστο σε αρκετά κεφάλαιά τους- ως αντικείμενο τον κόσμο, καθώς και τη δημιουργία του σύμπαντος, των έμβιων όντων και ειδικά του ανθρώπου. Φυσικά οι διαφορές στον τρόπο προσέγγισης είναι a priori δεδομένες, αφού συνδέονται με την παραγωγή του έργου της κάθε επιστήμης και εντοπίζονται εκτός των άλλων, όπως υποστηρίζει ένας πολύ μεγάλος αριθμός ειδικών ή μη, στο πως της δημιουργίας, στην εξέλιξη των δημιουργημάτων ακόμη και στο ρόλο που έχει ο άνθρωπος στη σχέση του με τα υπόλοιπα πλάσματα.


Είναι γνωστό ότι η πεποίθηση πως η αφήγηση της Αγίας Γραφής -και όχι τα θεολογικά μηνύματά της- για τη δημιουργία και τη θέση των όντων, που καταγράφεται κυρίως στο πρώτο βιβλίο της Πεντατεύχου, τη Γένεση, είναι η ορθή και οτιδήποτε θεωρούνταν πως έρχονταν σε αντιπαράθεση με αυτή θεωρούνταν λανθασμένο, ήταν κυρίαρχη στις προνεοτερικές ευρωπαϊκές κοινωνίες. Στις εποχές μάλιστα που κυριαρχούσε η θρησκευτική αυθεντία στο δυτικό κόσμο, όποια συζήτηση αμφισβητούσε την παραπάνω άποψη δημιούργησε παρεμβάσεις θρησκευτικών ηγετικών κύκλων που πίστευαν πως έτσι διακυβεύεται το κύρος της Βίβλου και οδήγησε στην καταδίκη πολλών έντιμων ερευνητών που αναγκάστηκαν να ανασκευάσουν τα πορίσματά τους, για να μη χάσουν ακόμη και τη ζωή τους.


Όμως και η άποψη ότι μόνο τα συμπεράσματα των φυσικών επιστημών είναι απολύτως ορθά, αφού στηρίζονταν στην παρατήρηση και στο πείραμα, οδήγησε σε υποβάθμιση της συμβολής της Αγίας Γραφής στη συγκρότηση του δυτικού πολιτισμού, κυρίως στο τέλος του 19ου αι. και στον 20ο αι., και περιόρισε σημαντικά το ρόλο της θρησκείας στη διαμόρφωση της καθημερινότητας του ανθρώπου που κινούνταν μέσα σε αυτόν.


Ταυτόχρονα αρκετές από τις ανακαλύψεις που λάβαιναν χώρα -κυρίως τον 20ο αιώνα- θεωρήθηκε ότι πλήττουν το βιβλικό κύρος, και κακώς οι ερμηνευτές της ασχολούνταν με ζητήματα που πλέον θεωρούνταν ότι δικαιωματικά ανήκουν στους εκπροσώπους των φυσικών επιστημών. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός φαύλου κύκλου εναλλαγής απολογητικών επιχειρημάτων από θεολόγους, που πίστευαν ότι προστάτευαν τις καταγραφές της Αγίας Γραφής και αντεπιχειρημάτων από «ειδικούς» που τα αντέκρουαν. Στο τέλος βέβαια ζημιωμένη ήταν η θεολογική και η επιστημονική σκέψη.


Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε και η αντίληψη ότι η συζήτηση για τη σχέση της Παλαιάς Διαθήκης με την επιστήμη οφείλει να στηριχτεί στη διαπίστωση πως η πρώτη έχει ως αποστολή να απαντήσει μόνο στα –λεγόμενα- «θρησκευτικά» ερωτήματα «Ποιος έκανε τον κόσμο» και «Γιατί τον έκανε». Στην ουσία έτσι δημιουργείται, κατά τη γνώμη μου, και πάλι ένα απολογητικό κλίμα, που εγκλωβίζει την Παλαιά Διαθήκη και δεν της αφήνει περιθώρια για διάλογο με την ανθρώπινη διανόηση. Ταυτόχρονα χάνεται και η πολυπλοκότητα της βιβλικής αφήγησης που έχει πολλές παραμέτρους.






(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

Εντυπωσιακό εύρημα παραπέμπει στο Κυλώνειο Άγος

Το Κυλώνειο άγος ήταν ένα δύσκολο γεγονός για την αρχαία Αθήνα. Όπως είναι γνωστό ο Αθηναίος γαμπρός του τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη, Κύλωνας αποφάσισε να καταλάβει την Ακρόπολη για να πάρει τη θέση του τυράννου Μεγακλή.
Ο Μεγακλής όμως πολιόρκησε την Ακρόπολη και ο Κύλωνας με τους οπαδούς του κατέφυγαν ικέτες στο βωμό της Αθηνάς. Παρά την υπόσχεση να τους αφήσει να φύγουν εάν παραδώσουν τα όπλα τους, ο Μεγακλής σκότωσε τους οπαδούς του Κύλωνα . Τότε έπεσε λιμός στην πόλη που σώθηκε χάρη στον Επιμενίδη που διέμενε στην Κνωσό της Κρήτης.
Ένας ομαδικός τάφος της εποχής που βρέθηκε στο Φαληρικό Δέλτα με δεσμώτες, που είναι τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλο και αρκετοί φέρουν χειροπέδες παραπέμπει στο γεγονός. Πρόκειται για μία πολύ σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη. Περισσότερα για αυτή διαβάστε στο In.gr πατώντας εδώ

Παρουσίαση του βιβλίου του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και Καθηγητή της Παλαιάς Διαθήκης και της Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας Μιλτιάδη Κωνσταντίνου «…του συνιέναι τας γραφάς. 13+1 βήματα εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη»

To 2010 εκδόθηκε από το ίδρυμα Dumbarton Oaks σε συνεργασία με το Harvard University το βιβλίο «The Old Testament in Byzantium» σε επιμέλεια των γνωστών βυζαντινολόγων Paul Magdalino και  Robert Nelson. Ξεφυλλίζοντας το, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι βασικός παράγοντας διαμόρφωσης της ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, η Παλαιά Διαθήκη.

Η διαπίστωση ότι η Παλαιά Διαθήκη είναι θρησκευτικό κείμενο που  αποτελεί και βάση, όχι μόνο για την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, αλλά για όλη την  Ευρώπη είναι ορατή σε πολλές εκδηλώσεις ακόμη και της καθημερινότητας. Στην ουσία είναι ένα κείμενο-ρίζα που αποτελεί πυλώνα, χωρίς τη γνώση του οποίου δύσκολα μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος να κατανοήσει τον τρόπο ζωής του και τις αξίες που δέχεται και στις οποίες στοχεύει.

Η γνώση λοιπόν της Παλαιάς Διαθήκης είναι επιβεβλημένη. Ειδικά σε περιόδους κρίσης, είναι και εργαλείο ερμηνείας της πραγματικότητας, αφού δίνει δοκιμασμένους τρόπους εξόδου, που μπορούν να βοηθήσουν να γίνει κατανοητή και να δοθούν λύσεις.

Στο σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως είναι γνωστό, η Παλαιά Διαθήκη διδάσκεται ολοκληρωμένα στην Α΄ Γυμνασίου. Αυτή η λανθασμένη παιδαγωγική θεώρηση οφείλεται βασικά σε αντιλήψεις του 19^ου αι., που εξακολουθούν να επιβιώνουν, και την ήθελαν ως απλουστευτικό ιστορικό κείμενο, την Ιερά Ιστορία, που ήταν κατάλληλη για μικρά παιδιά. Έτσι όμως αδικείται και η Παλαιά Διαθήκη και γίνεται αιτία πολλών παρεξηγήσεων, που αντανακλώνται στο μάθημα των Θρησκευτικών, ενώ είναι υπεύθυνες για την αρνητική αντίληψη μεγάλης μερίδας συμπολιτών μας για αυτό.

Για την ορθή κατανόησή του πρώτου μέρους της Βίβλου δεν πρέπει να λησμονείται ότι είναι συλλογή βιβλίων που περιέχουν καταγραφές, περιγραφές γεγονότων, εκφράσεις συναισθημάτων, ερμηνείες της πραγματικότητας που βίωναν ξεχωριστές προσωπικότητες σαν τους προφήτες, αφηγήσεις που παρουσιάζονται με ανατολίτικη ρητορεία κοκ. Ο κοινός παρονομαστής όλων των παραπάνω είναι ότι παρήχθησαν ως μέσα αποτύπωσης  ενεργειών του Θεού μέσω της καταγραφής εμπειριών και όχι ως πληροφοριακά κείμενα που αποσκοπούσαν στον εμπλουτισμό γνώσεων. Η Παλαιά Διαθήκη περιέχει λοιπόν θρησκευτικές ιδέες, που αποτέλεσαν όμως και πολιτισμικές βάσεις που διαμόρφωσαν, όπως τονίστηκε,  αντιλήψεις, νοοτροπίες, τρόπους σκέψης με διαχρονική χρήση. Οπότε η ύπαρξη ειδικών εγχειριδίων που αποσκοπούν στην κατανόηση και στην ορθή ερμηνεία της είναι απαραίτητη για να γίνουν γνωστά τα νοήματά της και οι περιγραφές που περιέχει.

Το βιβλίο του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ και Καθηγητή της Παλαιάς Διαθήκης και της Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας Μιλτιάδη Κωνσταντίνου «…του συνιέναι τας γραφάς. 13+1 βήματα εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη»  που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μπαρμπουνάκη είναι ένα βιβλίο για την Παλαιά Διαθήκη που κινεί αμέσως το ενδιαφέρον και μόνο από τον τίτλο του. Καταρχήν αυτός διαφέρει από τους τίτλους των κλασικών εγχειριδίων Εισαγωγής στο πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής που είναι απαραίτητες για να μπορέσουν κυρίως οι νέοι ρέκτες του να εντρυφήσουν σε βασικές πληροφορίες στα βιβλία του και να μυηθούν στις προβληματικές που απασχολούν τους μελετητές τους. Στη συνέχεια, ανοίγοντας και ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου περιμένει τον αναγνώστη και δεύτερη έκπληξη. Δε θα βρει τους τίτλους των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης, ώστε να ζητήσει εύκολα πληροφορίες για αυτούς, αλλά θα διαπιστώσει ότι βήμα-βήμα προχωρώντας οδηγείται σιγά-σιγά με δεκατρία βήματα και ένα «έξωθεν του αριθμού» στη γνώση ενός θρησκευτικού κειμένου που είναι και πολιτισμικός πυλώνας. Ο αναγνώστης μοιάζει λοιπόν έτσι με το μαθητή που έχει την ανάγκη του παιδαγωγού –για να χρησιμοποιήσω τη γνωστή εικόνα του Απόστολου Παύλου-  ο οποίος κρατώντας τον από το χέρι θα τον οδηγήσει στο δάσκαλο –την Παλαιά Διαθήκη-  για να μυηθεί στο πολύτιμο ταξίδι της γνώσης της.

Το βιβλίο λοιπόν ζητάει την ενεργό συμμετοχή του αναγνώστη του για να μπορέσει να του μιλήσει. Ανοίγει διάλογο μαζί του, αφού προηγουμένως έχει δώσει όλες τις πληροφορίες για την επιστημονική προβληματική που έχει αναπτυχθεί για τις εμπειρίες που καταγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη. Σε αυτό το πλαίσιο επεξηγεί δύσκολες –που κάποιοι ενδεχομένως να τις ερμηνεύουν ακόμη και λανθασμένα- έννοιες σαν την «αντικειμενική εξιστόρηση των γεγονότων» (127) και «ύπαρξη μυθολογικού υλικού»  και τις τοποθετεί στην ορθή τους διάσταση, ή αναφέρεται στο ακανθώδες ζήτημα της χρονολόγησης του «πολυποίκιλου από άποψη προέλευσης, μορφής και περιεχομένου υλικού που περιέχεται στα επιμέρους βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης» (121), ενώ δε διστάζει να τονίσει ότι ολόκληρη η ιστορία του βιβλικού Ισραήλ, όπως περιγράφεται στη Βίβλο χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή περιόδων κρίσεων και περιόδων δυναμικής πορείας προς την πραγμάτωση των στόχων του σχεδίου της θείας οικονομία (131).

Όμως το βιβλίο του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου επιφυλάσσει ακόμα μία έκπληξη: Σε ένα δεύτερο μέρος του που ο συγγραφέας του από σεμνότητα ονομάζει «Παράρτημα» παρατίθενται στοιχεία Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας που παρέχουν τη δυνατότητα να έχει ο αναγνώστης πρόσβαση στο πρωτότυπο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης. Μπροστά στα μάτια του εμφανίζεται ένας πλούτος πληροφοριών, που αφορούν την ιστορία, τη γραφή και την ανάγνωσή του,  ενώ υπάρχουν και χωρία της Παλαιάς Διαθήκης στο πρωτότυπο κείμενο μαζί με τη νεοελληνική μετάφρασή τους.

Με όλα αυτά τα στοιχεία που παρατίθενται ο στόχος του βιβλίου που είναι- όπως καταγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου- «να καταστήσει δυνατή σε κάθε ενδιαφερόμενο την πρόσβαση στο περιεχόμενο και στην κατανόηση του μηνύματος του μοναδικού ίσως έργου της παγκόσμιας λογοτεχνίας που διατηρεί επί δύο συνεχείς χιλιετίες την επικαιρότητά του» έχει επιτευχθεί, και ό αναγνώστης μπορεί πλέον να προσεγγίσει τις καταγραφές εμπειριών των μεγάλων προσωπικοτήτων που είχαν την ευτυχία να έχουν οδηγηθεί στην αναζήτηση του Άρρητου, και να διαβεβαιώνουν πως το έχουν πλησιάσει και έχουν συνομιλήσει μαζί του.

"ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΗΣ ΒΡΙΣΗΙΔΑΣ"