Η Κοίμηση καταγράφεται σε πολλές αρχαίες παραδόσεις, που η κάθε μία έχει
τις δικές της λεπτομέρειες για αυτό το σημαντικό συμβάν που επηρεάζει τη ζωή
και την πίστη των Χριστιανών. Οι ειδικοί τις έχουν κατατάξει σε ομάδες, ώστε να
μελετηθούν και να κατανοηθούν καλύτερα. Κάποιες από αυτές είναι η Βηθλεεμιτική
παράδοση, η Κοπτική παράδοση, , η Ύστερη Αποστολική Παράδοση και η Παράδοση της Κωνσταντινούπολης και της
Εφέσου, ενώ οι ερευνητές έχουν εντοπίσει και ένα λατινικό κείμενο του 5ου
αι,. το «De Transitu beatae Mariae virginis» (:Περί Μεταστάσεως της Μακαρίας
Παρθένου Μαρίας) που αποτέλεσε το επίκεντρο εορτολογικών
πρακτικών σχετικών με την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Το ζήτημα έχει απασχολήσει τους Πατέρες της Εκκλησίας που έχουν γράψει
Υπομνήματα, Πανηγυρικούς Λόγους και Σχόλια. Για παράδειγμα ο Επιφάνιος
Σαλαμίνας, που ανήκει στην πρώιμη χριστιανική παράδοση στο έργο του «Πανάριον»
θεωρεί ότι η προφητεία του Συμεών «καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ρομφαία»
(Λκ 2,35) αναφέρεται στην Κοίμηση της Θεοτόκου που θα μεταβεί στον Υιό της ως
μάρτυρας.
Ο ίδιος γράφει ότι στο βιβλίο της Αποκάλυψης (12, 1 «γυνὴ περιβεβλημένη τὸν
ἥλιον, καὶ ἡ σελήνη ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτῆς, καὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτῆς στέφανος
ἀστέρων….» και 12,14 «καὶ ἐδόθησαν τῇ γυναικὶ δύο πτέρυγες τοῦ ἀετοῦ τοῦ μεγάλου…..)
γίνεται λόγος για τη Θεοτόκο και βεβαιώνει ότι δεν πέθανε.
Ένα πολύ σημαντικό χειρόγραφο που αναφέρεται στην Κοίμηση της Θεοτόκου
αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Ιωάννη και επιγράφεται «Του Αγίου Ιωάννου του
Θεολόγου λόγος εις την Κοίμησιν της Αγίας Θεοτόκου». Είναι απόκρυφο κείμενο που
γράφτηκε σίγουρα τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, πιθανότατα στα τέλη του πέμπτου ή
στις αρχές του έκτου αιώνα, και υπάρχει σε περισσότερα από 100 ελληνικά
χειρόγραφα, ενώ έχει μεταφραστεί στην λατινική, κοπτική, γεωργιανή και αραβική
γλώσσα. Χωρίς υπερβολή ήταν ένα μεσαιωνικό «best-seller». Η κριτική του έκδοση
έγινε από τον K. Tischendorf, ενώ ετοιμάζεται μία νέα έκδοσή του.
Σύμφωνα με την αφήγηση η Θεοτόκος προσεύχονταν στον τόπο που ήταν το μνήμα
του Κυρίου, κάτι που ενόχλησε κατοίκους της Ιερουσαλήμ που ζήτησαν από τις
αρχές να τοποθετήσουν φύλακες σε αυτό. Μία Παρασκευή πληροφορείται από τον
Αρχάγγελο Γαβριήλ ότι θα γίνει η μετάστασή της στους ουρανούς.
Φεύγει από την Ιερουσαλήμ και πηγαίνει στη Βηθλεέμ. Προσεύχεται στον Κύριο,
και το Άγιο Πνεύμα μεταφέρει τον Ιωάννη από την Έφεσο στον τόπο που βρίσκονταν
η Παναγία. Στη συνέχεια συναθροίζονται και οι υπόλοιποι Απόστολοι που
βρίσκονταν στα πέρατα της γης.
Γίνονται πολλά θαύματα που μαθαίνονται στην Ιερουσαλήμ. Πλήθος κατοίκων της
πόλης επισκέπτεται τη Θεοτόκο και τους μαθητές. Οι ηγέτες της πόλης ζητάνε από
τους Ρωμαίους κατακτητές να στείλουν στρατό για να διώξει την Παναγία και τους
Αποστόλους από τη Βηθλεέμ και την επαρχία των Ιεροσολύμων. Το Άγιο Πνεύμα οδηγεί την Αποστολική ομάδα στην Ιερουσαλήμ,
στο σπίτι που κατοικούσε η Παρθένος. Γίνονται και πάλι θαύματα. Προσπαθούν να κάψουν τη Μαρία και
τους Αποστόλους, όμως η φωτιά δεν τους αγγίζει. Τότε ο Ρωμαίος διοικητής
ομολογεί ότι είναι Υιός του Θεού ο Υιός της Παρθένου.
Εμφανίζεται ο Χριστός σε όλη του τη δόξα και πληροφορεί ότι θα γίνει η
μετάσταση της Θεοτόκου. Οι Απόστολοι μεταφέρουν το σώμα της στη Γεθσημανή. Γίνεται
θαύμα στον άπιστο Ιεφωνία, και ο Κύριος τη δέχεται στον Παράδεισο.
Πρόκειται για αφήγηση γεμάτες συμβολικές εικόνες και παραστάσεις που ήταν
οικείες στον άνθρωπο της πρώιμης βυζαντινής εποχής. Η αναφορά στην Έφεσο και ο
πρωταγωνιστικός ρόλος που έχει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης που κατοικούσε σε αυτή, δίνουν
το δικαίωμα να θεωρηθεί αυτή η πόλη της Μικράς Ασίας ως ο τόπος στον οποίο
συντάχθηκε το κείμενο, που, μάλλον, στηρίζονταν σε ιωάννειες χριστιανικές παραδόσεις. Μη ξεχνάμε
ότι στην Έφεσο συγκλήθηκε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος το 431 από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο
Β’, που καταδίκασε τις διδασκαλίες του Νεστορίου, ο οποίος υποστήριζε ότι η Παναγία γέννησε τον άνθρωπο Ιησού και
όχι τον Θεό. Η σύνοδος διακήρυξε ότι ο Ιησούς είναι τέλειος Θεός και τέλειος
άνθρωπος, και απέδωσε επίσημα στην Παρθένο τον τίτλο «Θεοτόκος».
Τα πολλά κείμενα που γράφτηκαν για την Κοίμηση της Θεοτόκου αποδεικνύουν τη
μεγάλη σημασία που είχε το γεγονός και η γιορτή που θεσπίστηκε, για τους
Χριστιανούς. Δείχνουν την αγάπη και το μεγάλο σεβασμό που έχουν για τη Μητέρα
του Θεού. Σε αυτή προσβλέπουν, γιατί είναι η παρηγοριά και το στήριγμα όλων,
κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη δημοφιλία που είχαν οι αφηγήσεις που
επικεντρώνονται στο Πάσχα του καλοκαιριού.
Στη φωτό: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Η Κοίμηση της Θεοτόκου, περ. 1567, τέμπερα σε ξύλο, 61,4x45 εκ., Ερμούπολη, Εκκλησία της Κοίμησης της Παναγίας.(πηγή εικ: el.wikipedia.org)
Ν. Παύλου
