Η θριαμβευτική είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ

Το άρθρο που ακολουθεί αποτελεί μέρος ευρύτερης εργασίας με τίτλο "Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΑΒΙΔ ΣΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ", η οποία πρόκειται να δημοσιευτεί σύντομα

                           Η θριαμβευτική είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ

                                                   Οι στίχοι 20,29-34

Οι στίχοι αναφέρονται στη θεραπεία δύο τυφλών στο δρόμο από την  Ιεριχώ στην Ιερουσαλήμ, στην οποία  πηγαίνει ο Ιησούς για να συλληφθεί, και μάλλον είναι επανάληψη της αντίστοιχης θεραπείας που περιγράφεται στους στίχους 9,27-31. Τοποθετούνται όμως εδώ σε μία διαφορετική συνάφεια και αποτελούν έναν ειρωνικό σχολιασμό στο επεισόδιο που περιγράφει προηγουμένως ο Ματθαίος, που αφορά το αίτημα των γιών Ζεβεδαίου, που διατυπώθηκε μέσω της μητέρας τους[1]. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως οι μαθητές δεν είχαν κατανοήσει ούτε το έργο ούτε την αποστολή του Ιησού, ενώ αυτό συνέβη με δύο τυφλούς, που έβλεπαν με τα μάτια της ψυχής τους.

Όπως τονίζει ο Ματθαίος, όταν έφυγε ο Ιησούς από την Ιεριχώ, τον ακολούθησε πολύς κόσμος. Δύο τυφλοί που κάθονταν στην άκρη του δρόμου, όταν άκουσαν πως περνάει ο Ιησούς άρχισαν να φωνάζουν: «Κύριε, Υιέ του Δαβίδ σπλαχνίσου μας». Ο κόσμος τους μάλωνε και τους έλεγε να σωπάσουν. Αυτοί όμως συνέχιζαν. Τότε ο Ιησούς τους ρωτάει τι θέλουν να κάνει. Αυτοί τότε ζητούν να τους ανοίξει τα μάτια. Αυτοί τότε απέκτησαν το φως τους και τον ακολούθησαν.

Το επεισόδιο προϋποθέτει την κατανόηση από το πλήθος της μεσσιανικής αποστολής του Ιησού και της φήμης του ως θεραπευτή. Ο κόσμος τον ακολουθεί ως την Ιερουσαλήμ γιατί πιστεύει ότι η μεσσιανική βασιλεία, όπως την περίμενε, ως εθνική δηλαδή και κοινωνική αποκατάσταση του Ισραήλ, είχε ήδη αρχίσει να έρχεται με την πορεία του Ιησού προς την Αγία Πόλη. Αυτή η κατάσταση ήταν συνηθισμένη τον 1^ο αι. μ. Χ. Οι Ιουδαίοι ήταν πρόθυμοι, μέσα στο αποκαλυπτικό περιβάλλον που καλλιεργούνταν συνεχώς, να ακολουθήσουν αυτόκλητους Μεσσίες ή να τους δημιουργήσουν και να τους αποδώσουν γνωρίσματα που θα επιθυμούσαν να έχουν. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα που παραθέτει ο Ιώσηπος αλλά και οι σχετικές πληροφορίες που δίνει η Καινή Διαθήκη. Έτσι κάποιος Θευδάς  οικειοποιήθηκε μεσσιανικούς τίτλους, αλλά το κίνημά του απέτυχε. Όπως λέει ο Ιώσηπος: «F£dou dݝ tÁj 'Iouda…aj ™pitropeÚontoj gÒhj tij ¢n¾r Qeud©j ÑnÒmati pe…qei tÕn ple‹ston Ôclon ¢nalabÒnta t¦j kt»seij ›pesqai prÕj tÕn 'Iord£nhn potamÕn aÙtù· prof»thj g¦r œlegen enai, kaˆ prost£gmati tÕn potamÕn sc…saj d…odon œcein œfh paršxein aÙto‹j ρvd…an. kaˆ taàta lšgwn polloÝj ºp£thsen. oÙ m¾n e‡asen aÙtoÝj tÁj ¢frosÚnhj Ônasqai F©doj, ¢ll' ™xšpemyen ‡lhn ƒppšwn ™p' aÙtoÚj, ¼tij ¢prosdÒkhtoj ™pipesoàsa polloÝj mn ¢ne‹len, polloÝj dέ zîntaj œlaben, aÙtÕn dݝ tÕn Qeud©n zwgr»antej ¢potšmnousi t¾n kefal¾n kaˆ kom…zousin e„j `IerosÒluma»[2], ενώ χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση του Ιούδα του Γαλιλαίου που ξεσηκώθηκε κατά της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, εξαιτίας του ζητήματος του φόρου[3], καθώς και του Αιγύπτιου[4].

Ο τίτλος Υιός Δαβίδ με τον οποίο οι δύο τυφλοί επικαλούνται τον Ιησού φανερώνει τη μεσσιανική του ιδιότητα αλλά και τη θεραπευτική του δύναμη. Όπως τονίστηκε, μεγάλο μέρος του πλήθους τον θεωρούσε ως Μεσσία και γι’ αυτό τον ακολουθούσε. Επομένως η επίκληση έχει να κάνει με το ότι ο Ιησούς, ως θεωρούμενος Μεσσίας είναι απόγονος του Δαβίδ. Παράλληλα, εφόσον ήταν γνωστές οι θεραπείες του Ιησού, δεν ήταν δύσκολο να ταυτιστεί με τον Υιό του Δαβίδ, τον οποίο η λαϊκή αντίληψη τον θεωρούσε ως κατεξοχήν θεραπευτή. Εξαιτίας αυτών των ιδιοτήτων, που του αποδίδουν με τον τίτλο Υιός Δαβίδ, αξιώνουν, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Ωριγένης, να ελεηθούν από τον Ιησού[5].

Οι στίχοι 21,1-11

Μετά το κεφάλαιο 21 ο Ματθαίος αρχίζει να περιγράφει τα γεγονότα που συνέβησαν στην Ιερουσαλήμ. Ο Ιησούς και οι μαθητές του εισέρχονται στην πόλη του Δαβίδ. Στην αρχή της αφήγησης είναι χαρακτηριστικά τα στοιχεία του μεσσιανικού θριάμβου του, που δικαιολογούν και τον τίτλο Υιός Δαβίδ που θα του αποδώσει το πλήθος. Η χριστολογία όμως κατόπιν αλλάζει και οι πρώτες κοινότητες επιλέγουν να παρουσιάσουν τον αρχηγό της πίστης τους σαν τον Πάσχοντα Δούλο του Θεού, ο οποίος, μέσα από το Πάθος, θα οδηγήσει την ανθρωπότητα, και όχι μόνο τον Ισραήλ, στη λύτρωση.

Πιο αναλυτικά, οι στίχοι 21,1-11 αναφέρονται στη θριαμβευτική είσοδο του Ιησού και των μαθητών του στην Ιερουσαλήμ. Μόλις φτάνουν κοντά στην ιερή πόλη ο Ιησούς στέλνει δύο μαθητές του να του φέρουν ένα γαϊδούρι και το πουλάρι του. Ο Ματθαίος συνδέει το γεγονός με τη σχετική προφητεία του Ζαχαρία[6]

Οι μαθητές κάνουν όπως τους λέει ο δάσκαλός τους. Ο Ιησούς ανεβαίνει στο ζώο και προχωράει προς την πόλη.  Το πλήθος άρχισε τότε να κραυγάζει: «Δόξα στον Υιό του Δαβίδ! Ευλογημένος αυτός που έρχεται σταλμένος από τον Κύριο! Δόξα στο Ύψιστο Θεό!». Όταν μπήκαν στην πόλη αναστατώθηκαν όλοι και το πλήθος έλεγε ότι αυτός είναι ο προφήτης Ιησούς από τη Ναζαρέτ.

Κατ’ αρχήν να τονιστεί ότι δεν υπάρχουν λόγοι που να αμφισβητούν τον ιστορικό πυρήνα της διήγησης. Όπως έχει ειπωθεί και προηγουμένως, το έντονο αποκαλυπτικό κλίμα του 1^ου αι. μ.Χ. έκανε συνέχεια να εμφανίζονται άτομα που πίστευαν στο μεσσιανικό τους ρόλο και πολλοί τους ακολουθούσαν, χωρίς να λογαριάζουν τις συνέπειες, που θα είχε μία ενδεχόμενη στάση κατά των Ρωμαίων, αφού πάντα τα μεσσιανικά κινήματα, αυτό το στόχο είχαν. Να ξεσηκώσουν το λαό κατά της αυτοκρατορίας Το ζήτημα είναι κατά πόσον ο Ιησούς, στη φάση της εισόδου του στην Ιερουσαλήμ, έδινε στο μεσσιανικό του ρόλο και μία εθνικοαπελευθερωτική διάσταση. Πάντως είναι γεγονός ότι εύκολα το πλήθος θα του απέδιδε έναν τέτοιο ρόλο, αφού δείχνει να γνώριζε τις θεραπείες και τους εξορκισμούς που έκανε[7].

Άλλωστε ο τίτλος Υιός Δαβίδ που του αποδίδει το πλήθος οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τον περιμένουν σαν τον απεσταλμένο του Θεού, που θα τους λυτρώσει. Αυτή η λύτρωση σίγουρα περιλαμβάνει και την εθνική αποκατάσταση που αποτελούσε ένα  από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούσαν τον Ιουδαϊσμό του 1^ου αι. μ. Χ..

Ο τίτλος φαίνεται να είναι ταυτόσημος με τους τίτλους που περιέχονται στην ίδια ενότητα, «βασιλεύς», «ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» και «Προφήτης». Τον περιμένουν λοιπόν να μπει στην Ιερουσαλήμ  και να επανασυστήσει την ένδοξη βασιλεία του προπάτορα Δαβίδ[8], σαν βασιλιάς του περιούσιου λαού.

Οι στίχοι 21,14-16

Όταν ο Ιησούς ήλθε στην Ιερουσαλήμ, μπήκε στο Ναό και, αφού έδιωξε όλους αυτούς που έκαναν αγοραπωλησίες, τον πλησίασαν τυφλοί και κουτσοί, που τους θεράπευσε. Τα παιδιά άρχισαν τότε να φωνάζουν «δόξα στον Υιό του Δαβίδ». Οι αρχιερείς αγανάκτησαν και του είπαν «Δεν ακούς τι λένε αυτοί;» Ο Ιησούς τότε τους απαντάει  με τον ψαλμό 8,3 «από το στόμα των νηπίων και των βρεφών έκανες να βγει τέλειος ύμνος».

Ο Ιησούς φαίνεται λοιπόν να αποδέχεται το μεσσιανικό τίτλο Υιός Δαβίδ και γι’ αυτό προκαλεί την αγανάκτηση των αρχιερέων. Η οικειοποίηση τίτλου που ανήκε στο Μεσσία σήμαινε βλασφημία κατά του Θεού, και η τιμωρία γι’ αυτό ήταν ο θάνατος. Αυτό άλλωστε τονίζεται στο διάλογο του Ιησού με τον Αρχιερέα, που παραθέτουν οι Ευαγγελιστές, ενώπιον του Μεγάλου Συνεδρίου[11]. Επίσης οι αρχές του ιουδαϊσμού φοβούνταν και τις εξεγέρσεις, που προκαλούσαν οπαδοί των επονομαζόμενων Μεσσιών, εναντίον της Ρώμης, επειδή αυτές  κατέληγαν πάντα σε αποτυχία και καταπνίγονταν στο αίμα των επαναστατών. Αυτό άλλωστε υπονοούν και τα λόγια των Αρχιερέων και Φαρισαίων, που παρατίθενται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη: «Τι θα κάνουμε; Γιατί πολλά σημεία κάνει αυτός ο άνθρωπος. Αν τον αφήσουμε να συνεχίσει έτσι, όλοι θα πιστέψουν σ’ αυτόν, και τότε θα επέμβουν οι Ρωμαίοι και θα καταστρέψουν και το ναό μας και το έθνος μας»[12].

Στο κέντρο του επεισοδίου βρίσκεται ο τίτλος Υιός Δαβίδ. Η πρώτη κοινότητα, διασώζοντας το περιστατικό, ταυτίζει και πάλι τον Ιησού, ως θεραπευτή, με το γιο του Δαβίδ, Σολομώντα, ο οποίος, όπως έχει τονιστεί, θεωρούνταν από τις λαϊκές αντιλήψεις, ως ο κατεξοχήν θεραπευτής. Παράλληλα, αφού ο τίτλος έχει αποδοθεί στον Ιησού, και τον ταυτίζει έτσι με το γιο του μεγάλου Ιουδαίου βασιλιά, του δίνει το δικαίωμα να αναμορφώσει τη λατρεία, όπως είχε κάνει και ο Σολομώντας με την ίδρυση του Ναού. Έτσι παρά τη ρητή απαγόρευση  του Νόμου[13], αποδέχεται τους τυφλούς και τους κουτσούς στο ιερό («™n tù ƒerù») και τους θεραπεύει, δημιουργώντας έτσι νέες αντιλήψεις για τη σχέση του Θεού με το λαό[14]. Αυτό φαίνεται να είναι ακόμη μία αιτία για το μίσος εναντίον του των Αρχιερέων και των Γραμματέων.

Οι θεραπείες προκαλούν λοιπόν τον ενθουσιασμό των παιδιών, που είναι σίγουρα για τη Δαβιδική καταγωγή του Ιησού[15]. Ο τίτλος όμως έχει και μεσσιανική χροιά. Τα παιδιά προσβλέπουν στη μεσσιανική εποχή, στην οποία ο Υιός του Δαβίδ θα πραγματοποιήσει τα εθνικά και κοινωνικά όνειρ

---

[1] Μτθ. 20,20-28

[2] Ιουδ. Αρχ. 20,98. Πρβλ. και Πρ. 5,36.

[3] «tij ¢n¾r Galila‹oj 'IoÚdaj Ônoma e„j ¢pÒstasin ™nÁge toÝj ™picwr…ouj kak…zwn, e„ fÒron te `Rwma…oij tele‹n Øpomenoàsin kaˆ met¦ tÕn qeÕn o‡sousi qnhtoÝj despÒtaj». (Ιουδ. Πόλ. 2,118. Πρβλ. και Πρ. 5,37).

[4] «oÙk ¥ra sÝ e Ð A„gÚptioj Ð prÕ toÚtwn tîn ¹merîn ¢nastatèsaj kaˆ ™xagagën e„j t¾n œrhmon toÝj tetrakiscil…ouj ¥ndraj tîn sikar…wn»; (Πρ. 21,38) και «Me…zoni d toÚtou plhgÍ 'Iouda…ouj ™k£kwsen Ð A„gÚptioj yeudoprof»thj· paragenÒmenoj g¦r e„j t¾n cèran ¥nqrwpoj gÒhj kaˆ prof»tou p…stin ™piqeˆj ˜autù perˆ trismur…ouj mn ¢qro…zei tîn ºpathmšnwn, periagagën d aÙtoÝj ™k tÁj ™rhm…aj e„j tÕ ™laiîn kaloÚmenon Ôroj ™ke‹qen oŒÒj te Ãn e„j `IerosÒluma parelqe‹n bi£zesqai kaˆ krat»saj tÁj te `RwmaϊkÁj frour©j kaˆ toà d»mou turanne‹n crèmenoj to‹j suneispesoàsin dorufÒroiς» (Ιώσηπος, Ιουδ. Πόλ. 2,261-262)

[5] Εξηγητικά εις το Ευαγγέλιον του Ματθαίου 16,9

[6] Ζαχ. 9,9

[7] Οι περισσότεροι οπαδοί του Ιησού θα ήταν τα άτομα που τον συνόδευαν από τη Γαλιλαία καθώς και αυτοί που είχαν προστεθεί στη διαδρομή, μέχρι την Ιερουσαλήμ.

[8] Βλ. και Παναγόπουλος 1973,96-97 όπου τονίζεται: «Ο Ιησούς ονομάζεται «βασιλεύς»(στ.5), «υιός Δαυίδ» και «ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου»(στ.9). Εν στ.11 οι όροι ούτοι σχετίζονται προς τον τίτλον «προφήτης», όστις είναι ο «Ιησούς ο από Ναζαρέθ». Η ομολογία αύτη γίνεται υπό του συνοδεύοντος τον Ιησούν όχλου και των οπαδών αυτού….Η ως άνω απάντησις του όχλου προς τους Ιεροσολυμίτας περί του Ιησού προϋποθέτει, ότι ο τίτλος «προφήτης» ήτο γνωστός εις αυτούς ως μεσσιανική επαγγελία. Το ξένος και καινόν εν τοις ώσιν αυτών είναι, ότι ο αναμενόμενος εσχατολογικός προφήτης είναι ο Ιησούς ο από Ναζαρέθ, όστις εισέρχεται υπό τας ιαχάς των κατοίκων εις την πόλιν του βασιλεως Δαυίδ. Εις την προκειμένην περίπτωσιν ο τίτλος «προφήτης» αποδίδεται εις τον Ιησούν επί τη βάσει της ζώσης εν τη εποχή εκείνη παραδόσεως περί του εσχατολογικού προφήτου. Είναι φανερόν ότι εν τη ως άνω συναφεία οι τίτλοι «βασιλεύς», «ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» και κυρίως «Υιός Δαυίδ» χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημοι προς τον τίτλον «προφήτης». Συνεπώς ο Ιησούς θεωρείται υπό του όχλου ως απόγονος εκ του σπέρματος Δαυίδ, όστις εισέρχεται εις την βασιλίδα πόλιν δια να επανασυστήσει την βασιλείαν αυτού και να ηγηθή ως βασιλεύς του καινού θεοκρατικού λαού»

[9] Βλ. για παράδειγμα το υπόμνημα στο Ματθαίο του ιερού Χρυσοστόμου. Εκτός των άλλων, κάνει και αλληγορική ερμηνεία κάποιων σημείων του επεισοδίου: « 'Entaàqa g¦r ¹ 'Ekklhs…a dhloàtai di¦ toà pèlou, kaˆ Ð laÕj Ð nšoj, Ð pot mn ¢k£qartoj, met¦ d tÕ kaq…sai tÕn 'Ihsoàn kaqarÕj genÒmenoj». (PG 58,628).

[10] Κατήχηση 12,10

[11] Μτθ. 26,63-64 και παράληλα.

[12] Ιωάν. 11,47-48.

[13] «p©j ¥nqrwpoj, ú ¨n Ï ™n aÙtù mîmoj, oÙ proseleÚsetai, ¥nqrwpoj cwlÕj À tuflÕj À kolobÒrrin À çtÒtmhtoj  À ¥nqrwpoj, ú ™stin ™n aÙtù sÚntrimma ceirÕj À sÚntrimma podÒj» (Λευιτ. 21,18-19).

[14] Βλ. και Saldarini 1993, 1046.

[15] Βλ. και τις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις του Σ. Αγουρίδη (2000, 203-205), για τις φωνές των παιδιών που απευθύνονται στον Ιησού.

[16] PG 58,633.

                                                                                                           Νίκος Παύλου