Μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης στα σχολικά εγχειρίδια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος

Το άρθρο δημοσιεπυτηκε στο στο περιοδικό "Αχιλλίου Πόλις" της ΙΜ Λαρίσης και Τυρνάβου. Διαβάστε όλο το τεύχος στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου

Νικόλαος Παύλου

Δρ Θεολογίας  - Ιστορικός ΜΑ

Σύμβουλος Εκπαίδευσης ΠΕ01/Θεολόγων Λάρισας, Μαγνησίας, Τρικάλων

 

Μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης

στα σχολικά εγχειρίδια

του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος

 

Οι μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης στα σχολικά εγχειρίδια Θρησκευτικών του ελληνικού εκπαιδευτικού γνωρίζουν και συστήματος σήμερα θεωρούνται αυτονόητες για να μπορέσουν να γνωρίσουν οι μαθητές μας τα μηνύματα του πρώτου μέρους της Αγίας Γραφής. Είναι απαραίτητες  και χρήσιμες, αφού μεταφέρουν το λόγο του Θεού στη σημερινή γλώσσα που κατανοούν όλοι οι νέοι μας.

Όμως στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα μέχρι και τη συγγραφή του σχολικού εγχειριδίου «Προετοιμασία των ανθρώπων για τον καινούριο κόσμο του Θεού», στη συγγραφική ομάδα του οποίου συμμετείχαν ο Δαμιανός Δόικος, ο Μιλτιάδης Κωνσταντίνου και η Πηγή Καζλάρη[1], αυτό το προνόμιο που έχουν σήμερα οι μαθητές μας, να γνωρίζουν δηλαδή αυτούσιο το βιβλικό κείμενο μεταφρασμένο στη ζωντανή νεοελληνική γλώσσα, αποκτώντας έτσι και το ενδιαφέρον για περαιτέρω ενασχόληση με τα πρωτότυπα κείμενα, όταν θα είναι στην κατάλληλη ηλικία, δεν το είχαν. Οι σύντομες, λοιπόν,  αναφορές που θα ακολουθήσουν θα επικεντρωθούν στο ζήτημα  των μεταφράσεων που χρησιμοποιούσαν τα σχολικά εγχειρίδια που αναφέρονταν στην  Παλαιάς Διαθήκη, γιατί αφορά νοοτροπίες που διαμόρφωναν το εκπαιδευτικό σύστημα στον τόπο μας, και δημιουργούσαν αντιλήψεις για ένα βασικό θρησκευτικό και πολιτισμικό αγαθό που είναι, εκτός των άλλων, και  βασικός πυλώνας του ευρωπαϊκού πολιτισμού[2]. Αποτελεί δηλαδή κρίσιμο ζήτημα όχι μόνο για το βιβλικό θεολόγο και το μελετητή της ιστορίας της εκπαίδευσής μας, αλλά και για κάθε πολίτη που οφείλει  να έχει γνώμη για τα δρώμενα στον τόπο μας[3].

Εκείνο που πρέπει να τονιστεί καταρχήν είναι πως σε όλη την πορεία της νεοελληνικής εκπαίδευσης, η Παλαιά Διαθήκη θεωρείται διδακτικό αντικείμενο για τις ηλικίες του Δημοτικού ή για την Α΄ Τάξη του Γυμνασίου. Ο λόγος για αυτή την «άστοχη» αντιμετώπιση της σημαντικής συλλογής  των βιβλίων της, που περιλαμβάνουν έναν πλούτο αφηγήσεων, ιδεών, ποίησης, συμβουλών, νοοτροπιών, συμβολικών εικόνων, πληροφοριών, που έχουν βέβαια ως κοινό παρονομαστή την παρουσίαση  Ενεργειών του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου, εξηγείται από τον Ι. Πανταζίδη καθηγητή της ελληνικής φιλολογίας και διευθυντή του παιδαγωγικού Φροντιστηρίου στο έργο του «Γυμνασιακή Παιδαγωγική» που εκδόθηκε το 1889. Οι διαπιστώσεις που κάνει είναι σα να γράφηκαν σήμερα. Αναφέρει:

Η πορεία του βιβλικού Ισραήλ μέχρι το Σινά

 

Διαβάστε μία ενδιαφέρουσα περιγραφή με εξαιρετική εικοονογράφηση για την πορεία του λαού του Θεού από την Αίγυπτο μέχρι το όρος Σινά στο armstronginstitute.org . Σε αυτό, εκτός των άλλων,  εξετάζονται οι διάφοροι τόποι που έχουν προταθεί για τη θέση που βρίσκονταν το Όρος των Εντολών του Θεού (η φωτό προέρχεται από το άρθρο)

Περιοδείες του Αποστόλου Παύλου και Βιβλικό κοσμοείδωλο

Περιοδείες του Αποστόλου Παύλου και Βιβλικό κοσμοείδωλο. Δημιουργία βίντεο  με το πρόγραμμα ΤΝ fliki.ai

 

Εικονική περιήγηση στον βιβλικό 10ο αι πΧ

 Όπως είναι γνωστό ο 10ος αι πΧ θεωρείται η εποχή των μεγάλων βιβλικών βασιλιάδων του ενωμένου βιβλικού Ισραήλ. Όπως αναφέρεται στη σελίδα του   περιοδικού Let the Stones Speak  (τ. Μαρτίου/Απριλίου 2024) στην έκθεση "Ελάτε να γνωρίσετε τον Δαβίδ και τον Σολομώντα!" εκτίθενται αντικείμενα από  "αρχαιολογικούς χώρους σε ολόκληρο το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της Ιερουσαλήμ, της Timna, του Lachish και του Khirbet Qeiyafa,. Αυτή η μοναδική συλλογή από σίδηρο, κεραμική, πέτρα και υφάσματα περιλαμβάνει ανακατασκευές μνημείων σε φυσικό μέγεθος, περιηγήσεις εικονικής πραγματικότητας, παρουσιάσεις βίντεο και αρκετές πρωτότυπες εικονογραφήσεις και επιλογές έργων τέχνης". 

Για να κάνετε εικονική περιήγηση σε αυτή πατήστε https://exhibit-tour.armstronginstitute.org/ πατήστε https://exhibit-tour.armstronginstitute.org/

(Η φωτό/πίνακας του Michelangelo  από τη wikipedia).

Η επανεκκίνηση του blog "Θεολόγοι του μαυροπίνακα"

 

Το blog "Θεολόγοι του μαυροπίνακα" έχει παρουσία στο διαδίκτυο από το 2010. Ήταν το διάδοχο σχήμα του "ΣΗΜΕΙΟΝ" που αποτελούσε από τις πρώτες προσπάθειες (2000) για ιτερνετική παρέμβαση της Θεολογίας . 

Στους "Θεολόγους του μαυροπίνακα" δημοσιεύτηκαν πάνω από 700 αναρτήσεις με παρεμβάσεις κυρίως  θεολογικές και ιστορικές. Είχε μεγάλη προσβασιμότητα και πολλές επισκεψεις  καθημερινά.

Δυστυχώς ένα μεγάλο διάστημα ήταν ουσιαστικά ανενεργό λόγω των πολλών ιών και trojan horses που είχαν εισχωρήσει στη σελίδα του. Όμως ήδη , μετά από μεγάλη προσπάθεια, έχει καθαριστεί τελείως και συνεχίζει απρόσκοπτα την πορεία του. 

Οι   "Θεολόγοι του μαυροπίνακα" ( https://theologoi-school.blogspot.com/ ) θα συνεχίσουν λοιπόν να είναι μία παρέμβαση  στις Βιβλικές Σπουδές, στη Θεολογία, στην Ιστορία της Ύστερης Αρχαιότητας και των Μέσων Χρόνων. 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην υπηρεσία της ανθρώπινης σκέψης

-Η ΤΝ είναι εξωτικό" προιόν ή εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτικού ΠΕ01;

-Υπάρχουν δωρεάν εφαρμογές ΤΝ που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός ΠΕ01 στη σχολική καθημερινότητά του και αν ναι ποιες είναι αυτές;

-Μπορεί ο εκπαιδευτικός ΠΕ01 να δημιουργήσει με τα δωρεάν εργαλεία ΤΝ ένα ολοκληρωμένο σενάριο μαθήματος και πως;

Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα θα απαντηθούν στην εισήγηση του ΣΕ ΠΕ01 στην ημερίδα που διοργανώνει η ΔΔΕ Μαγνησίας την Παρασκευή 17/5/2024 
 

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2024

 

53 βιβλικά πρόσωπα που έχουν επιβεβαιωθεί με τις αρχαιολογικές ανασκαφές

 'Εχει τονιστεί και άλλη φορά. Η Παλαιά Διαθήκη είναι θρησκευτική συλλογή κειμένων που παρουσιάζουν τις ενέργειες του Θεού. Ως μέσον καταγραφής χρησιμοποιείται ο τρόπος σκέψης και οι  ιδέες των συντακτών των βιβλίων, ενώ σημαντικό ρόλο στην επιλογή τους έχουν και οι ανάγκες της εποχής που έγινε η τελική έκδοσή τους. 

Παρουσιάζει λοιπόν ενδιαφέρον για την κατανόηση των ίδιων των κειμένων η σύνδεση των καταγραφών με συγκεκριμένες ιστορικές προσωπικότητες που ο ρόλος τους στην ιστορία έχει επιβεβαιωθεί από τις αρχαιοογικές ανασκεφές. Αυτές παρουσιάζονται στο ενδιαφέρον άρθρο του περιοδικού Bible History Daily που αξίζει να διαβαστεί!

Η Γάζα τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες

Ἡ Γάζα, για την οποία γίνονται συνεχείς αναφορές, τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, σύμφωνα μὲ τὸ έργο του Μάρκου Διακόνου “Ο Βίος του Αγίου Πορφύριου” , ἦταν πόλη τῆς Παλαιστίνης, πολυάνθρωπη, γνωστή, στὴν ὁποία κατοικοῦσαν πολλοὶ εἰδωλολάτρες. Ἡ
εἴσοδος σὲ αὐτὴ γίνονταν ἀπὸ τὴν περιοχὴ Τετράμφοδον (σταυρόδρομι) στὴν ὁποία ὑπῆρχε ἄγαλμα τῆς Ἀφροδίτης. Αὐτὸ τιμώνταν ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς
πόλης, καὶ εἰδικὰ τὶς γυναῖκες ποὺ ἄναβαν λυχνάρια καὶ τὸ θυμιάτιζαν μὲ λιβάνι.
Μέσα στὴν πόλη, στὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αι. ὑπῆρχαν ἀρκετοὶ ναοί. Αὐτοὶ ἦταν ἀφιερωμένοι στὸν Ἥλιο, τὴν Ἀφροδίτη, τὸν Ἀπόλλωνα, τὴν Περσεφόνη, τὴν Ἑκάτη. Ὑπῆρχε ἐπίσης τὸ Ἠρωεῖο καὶ ναὸς ἀφιερωμένος στὴν Τύχη τῆς πόλης. Ὁ σημαντικότερος ὅλων ὅμως ἦταν τὸ Μαρνεῖον ποὺ εἶχε κτιστεῖ πρὸς
τιμὴν τοῦ Κρητογενῆ Δία. Μέχρι τὴν ἐποχὴ τοῦ Αγίου Πορφύριου, επισκόπου Γάζης ὁ μόνος χριστιανικὸς ναὸς τῆς περιοχῆς ἦταν ἀφιερωμένος στὴν Ἁγία Εἰρήνη τοῦ Θεού. Ὁ ἴδιος φρόντισε νὰ κτιστεῖ ἐκκλησία ποὺ τὴν ὀνόμασε Εὐδοξιανὴ
πρὸς τιμὴν τῆς προστάτιδάς του, τῆς αὐτοκράτειρας Εὐδοξίας.
Αὐτὸ τὸ γεγονὸς φανερώνει ὅτι λίγοι κάτοικοι τῆς Τύρου ἦταν
χριστιανοὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αι. Ἐπίσης φαίνεται ὅτι ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς δεν εἶχαν σπουδαία κοινωνικὴ προέλευση. Αὐτὸ συνάγεται ἀπὸ τὸν ὑπαινιγμὸ ποὺ
γίνεται γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κατάσταση τῆς κοινότητας καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι στοὺς χριστιανοὺς τῆς πόλης πρὶν τὴν ἔλευση τοῦ Ἁγίου Πορφύριου, συγκαταλέγονταν καὶ μία δούλη, ἡ τροφὸς τῆς πλούσιας Αἰλιάδος.

Οι πληροφορίες είναι από το άρθρο: Νικόλαος Παύλου: «Το έργο του Μάρκου Διακόνου “Ο Βίος του Αγίου Πορφύριου” ως ιστορική πηγή» - ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ, 821/2008, 243-26. Η εικόνα του Αγίου Πορφύριου από τη wikipedia

ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

 

Ο εκπαιδευτικός θεολόγος μεταδίδει γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις/αξίες. Εκτός των άλλων είναι ερευνητής και ερμηνευτής ιδεών (βασικά με θρησκευτικό χαρακτήρα), γνώστης και ερευνητής κειμένων και παραδόσεων (βιβλικά κείμενα, πατερική γραμματεία, ιστορία του χριστιανισμού και των θρησκευμάτων, θεσμοί της εκκλησίας), γνώστης και αναλυτής της πραγματικότητας που βιώνουν οι νέοι άνθρωποι, γνώστης και συζητητής σε απόψεις και ενστάσεις για ζητήματα που αφορούν το αντικείμενό του, συν-μέτοχος του διεπιστημονικού διαλόγου.

Για να μπορέσει να ανταποκριθεί στα παραπάνω η ανάγκη για ενημέρωση και επιμόρφωση είναι συνεχής, αφού νέες τάσεις και ιδέες εμφανίζονται διαρκώς .

Ανταποκρινόμενοι στα παραπάνω και λαμβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις σας στο ερωτηματολόγιο για την επιμόρφωση θεολόγων  δημιουργείται θεολογικό εργαστήρι από τους Συμβούλους Εκπαίδευσης ΔΔΕ Λάρισας, ΔΔΕ Φθιώτιδας, ΔΔΕ Κοζάνης για τους συναδέλφους ΠΕ01 των περιοχών ευθύνης τους.

Το εργαστήριο θα λειτουργεί ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες επιμορφωτικές πρακτικές. Θα είναι διαδικτυακό και βασικά θα συγκαλείται σε μηνιαία βάση. Εννοείται ότι η συμμετοχή σε αυτό είναι προαιρετική και οι συναντήσεις θα γίνονται εκτός ωραρίου λειτουργίας των σχολείων. Εισηγητές μπορεί να είναι συνάδελφοι με αυξημένη εμπειρία, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, σύμβουλοι εκπαίδευσης κοκ και θα ακολουθεί συζήτηση και προβληματισμοί.

Ο σύνδεσμος για να συμμετέχετε σε αυτό είναι

 

https://minedu-secondary2.webex.com/meet/npavlou

 

Η θεματολογία των συναντήσεων θα περιλαμβάνει  θέματα διδακτικής των Θρησκευτικών, δειγματικές διδασκαλίες,  ζητήματα διοίκησης της εκπαίδευσης, εφαρμογές των ΤΠΕ στα Θρησκευτικά, διαχείρισης της σχολικής τάξης, πληροφόρηση για νέες τάσεις και ρεύματα της θεολογικής επιστήμης.

Η πρώτη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 20/10/2023, ώρα 17.00,  και εισηγητρια θα είναι η κα Ιωάννα Κομνηνού, καθηγήτρια ΕΚΠΑ με θέμα «Η αξιοποίηση της τέχνης του κινηματογράφου στο μάθημα των Θρησκευτικών»

Θα καταβληθεί προσπάθεια με την ολοκλήρωση των συναντήσεων να δοθεί βεβαίωση συμμετοχής στους συναδέλφους που θα παρακολουθήσουν ανελλιπώς τις εργασίες του σεμιναρίου.

 

ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Με την ευκαιρία της γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου οι "Θεολόγοι του μαυροπίνακα" παρουσιάζουν παλαιότερες σχετικές αναρτήσεις . ΚΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ! 

ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

https://theologoi-school.blogspot.com/2020/08/blog-post.html# 

 Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

https://theologoi-school.blogspot.com/2010/08/blog-post_14.html#

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

https://theologoi-school.blogspot.com/2017/08/blog-post_14.html#

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΑ ΠΕΛΑΓΑ

https://theologoi-school.blogspot.com/2013/08/blog-post_15.html#

Ο ΑΪΝΣΤΑΙΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

 

Όπως πληροφορεί η ιστοσελίδα insider (https://www.insider.gr/stiles/spend-it/284380/ainstain-pos-katarriptei-ti-bibliki-theoria-tis-dimioyrgias-se-spania?fbclid=IwAR0ijkWdo_4DvyVHeJOt8vkwJn3AqV3bqyo7giTRBGSi19O0YHbmp330buQ ) βρέθηκε σπάνια επιστολή του Άλμπερτ Αϊνστάιν που γράφτηκε το 1950, στην οποία ο πατέρας της σύγχρονης Φυσικής απομυθοποιεί –όπως αναφέρεται- την ιστορία της βιβλικής δημιουργίας. Η επιστολή πωλείται από την αμερικανική εταιρεία εμπορίας αυτόγραφων The Raab Collection στην τιμή των 125.000 δολάριων.

Η επιστολή γράφτηκε στα γερμανικά στις 11 Απριλίου 1950, και απευθύνεται στη σύζυγο ενός γνωστού ραβίνου, την κυρία Μάρθα Μουνκ, καθηγήτρια θρησκευτικών . Ήταν απάντηση σε ερώτημα ομάδας φοιτητών το οποίο, σύμφωνα με την insider, ήταν το εξής «Εκ μέρους των φοιτητών μιας σειράς διαλέξεων για τη θρησκεία, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι είναι δυνατό για έναν σύγχρονο επιστήμονα να συμβιβάσει την ιδέα της δημιουργίας του κόσμου από τον Θεό, μια ανώτερη δύναμη, με την επιστημονική του γνώση».

Η απάντηση που έδωσε ο πατέρας της σύγχρονη ς φυσικής ήταν (εδώ σε πρόχειρη απόδοση):

 

«Αγαπητή κυρία Munk:

Εφόσον οι ιστορίες της Βίβλου λαμβάνονταν κυριολεκτικά, ήταν αρκετά ξεκάθαρο τι είδους πίστη θεωρούνταν στους αναγνώστες. Αλλά όταν κάποιος αρχίζει να ερμηνεύει συμβολικά τη Βίβλο, δεν είναι πλέον σαφές ότι ο Θεός πρέπει να θεωρείται ως πρόσωπο που είναι κατά κάποιο τρόπο ανάλογο με τα ανθρώπινα όντα. Τότε είναι δύσκολο να πούμε τι απομένει από την πίστη με την αρχικά έννοια.

Νομίζω, ωστόσο, ότι οι άνθρωποι που είναι περισσότερο ή λιγότερο εκπαιδευμένοι στην επιστημονική σκέψη είναι ξένοι στη θρησκευτική αντίληψη του σύμπαντος (με την αρχική έννοια) επειδή εφαρμόζουν το πρότυπο της αιτιώδους συνθήκης σε όλα. Αυτό δεν αναιρεί τη θρησκευτική στάση, αλλά την αντικαθιστά με μια ορισμένη έννοια.

Με εκτίμηση

(υπογραφή)

Albert Einstein”

 

Ο μεγάλος επιστήμονας φαίνεται ότι εκφράζει το σκεπτικισμό του μέσα από την απάντηση που δίνει. Τονίζει ότι η κυριολεκτική κατανόηση της δημιουργίας «είναι αρκετά ξεκάθαρο τι πίστη δημιουργεί». Προφανώς, αν ερμηνεύεται σωστά η σκέψη του, υπονοεί την «μη επιστημονική» προνεωτερική προσέγγιση της αφήγησης της Γενέσεως που δεν έχει σχέση με την επιστημονική γνώση και δημιουργεί θρησκοληψία. Αλλά και η συμβολική κατανόηση που επικεντρώνεται σε ανθρωπομορφικές ερμηνείες, ώστε να γίνει αποδεκτή από αμφισβητίες  η παλαιοδιαθηκική αφήγηση, προβληματίζει, αφού δεν απομένει τίποτα από την αρχική έννοια της πίστης.

Συμπεραίνει ότι οι άνθρωποι με επιστημονική σκέψη είναι «ξένοι» με τη θρησκευτική αντίληψη για το σύμπαν, που στηρίζεται στο παρωχημένο γεοκεντρικό μοντέλο.  Αυτό στηρίζεται στο πρότυπο της σχέσης αιτίου-αιτιατού. Και τελειώνει την επιστολή του τονίζοντας ότι αυτή η άποψη δεν αναιρεί τη θρησκευτική πίστη, αλλά την αντικαθιστά κατά κάποιο τρόπο.

Ο Α. Αινστάιν, όπως και η σύγχρονη βιβλική σκέψη, πολύ σωστά διαχωρίζει την επιστημονική σκέψη –προφανώς επικεντρώνεται στη φυσική επιστήμη- και το βιβλικό λόγο που έχει ως στόχο του να αναδείξει με ένα θρησκευτικό κείμενο που χρησιμοποιεί ως μέσον τον τρόπο έκφρασης της εποχής που διατυπώθηκε, τις νέργειες του Θεού. Ο  κόσμος και το σύμπαν γενικότερα, πάντα ήταν αντικείμενο της ανθρώπινης σκέψης, εντούτοις η ερμηνεία και η κατανόηση αφορά τη σκοπιά από την οποία αυτό προσεγγίζεται. Δηλαδή διαφορετική είναι η ματιά του φυσικού επιστήμονα και διαφορετικά τα ερωτήματα στα οπόία ζητάει απάντηση ο βιβλικός ερευνητής. Όπως και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν. Για τον  βιβλικό το κείμενο της Γενέσεως για τη δημιουργία είναι «εκ των ουκ άνευ», αφού με αυτό θα δουλέψει, ενώ ο φυσικός θα βασιστεί σε νόμους και αρχές της επιστήμης για να μπορέσει να δώσει τις απαντήσεις που θα του ζητηθούν.