Η προφητεία στην Αποκάλυψη του Ιωάννη

Σαν συμβολή  σε μία προχτεσινή ενδιαφέρουσα συζήτηση δημοσιεύονται στη συνέχεια κάποια αποσπάσματα από την εργασία "Η εξέλιξη του χριστιανικού προφητικού λόγου από το 35 μΧ έως το τέλος του 2ου αι μΧ"

Η προφητεία της «Αποκάλυψης του Ιωάννη»

Η «Αποκάλυψη του Ιωάννη» είναι το κατεξοχήν προφητικό βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Στα περιεχόμενά του περιλαμβάνονται οπτασίες, οράσεις, εκστατικές εμπειρίες και αριθμητικοί συμβολισμοί. Όλα αυτά αποτελούν  στιγμές του συγγραφέα του έργου, που παρουσιάζεται ως «δούλος του Ιησού, που μιλάει για όσα είδε»[1].

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο συγγραφέας της Αποκάλυψης, ο Ιωάννης, δρα στις κοινότητες του πρώιμου χριστιανισμού[2]. Το τονίζει άλλωστε και ο ίδιος σε δύο περιπτώσεις: στην πρώτη, όταν παίρνει ένα βιβλιαράκι από το χέρι του αγγέλου, και ακούει πως πρέπει και πάλι να προφητέψει σε λαούς και έθνη, σε γλώσσες και  βασιλιάδες πολλούς[3] και στη δεύτερη, όταν ο άγγελος του λέει ότι είναι και αυτός δούλος, σαν κι αυτόν και τους αδελφούς του τους προφήτες[4].

Ο Ιωάννης, όπως τονίστηκε, θεωρεί, τον εαυτό του δούλο του Χριστού. Μάλιστα από την αρχή κάνει γνωστό ότι αυτά που θα πει δεν είναι δικά του λόγια, αλλά μαρτυρεί το λόγο του Θεού, που του έχει αποκαλύψει ο Ιησούς Χριστός με τον άγγελό του. Επομένως όλα τα μέλη των κοινοτήτων θα πρέπει να τον ακούσουν με προσοχή και να μην αμφισβητήσουν το κύρος του, που δεν πηγάζει από τον ίδιο, αλλά από τη θεϊκή αυθεντία, αφού αυτή τον έχει εμπιστευθεί, και του έχει αναθέσει το έργο της μεταφοράς των θεϊκών μηνυμάτων.

Οι παραλήπτες της Αποκάλυψης θα πρέπει να γνώριζαν καλά τον Ιωάννη. Όπως ο ίδιος τονίζει[5] συμμερίζεται απόλυτα τους κόπους και τις προσδοκίες των αναγνωστών του. Είναι καταρχήν αδελφός τους, επομένως πρέπει να τον εμπιστεύονται, αφού είναι ένας από αυτούς και δεν είναι ξένος. Προφανώς η αφετηρία του θα ήταν κάποια χριστιανική κοινότητα της περιοχής, στην οποία απευθύνει την επιστολή του. Πρέπει λοιπόν να προσβλέπουν όλοι με εμπιστοσύνη σε αυτόν, αφού δεν έχουν να κάνουν με κάποιον ξένο. Ο ίδιος κατανοεί τις θλίψεις που έχουν βρει τους χριστιανούς, και έχει υποστεί τις συνέπειες για την πίστη του. Δε βρίσκονταν όμως μαζί τους, όταν ο Θεός του αποκαλύπτει τις βουλές του, αλλά είναι σε ένα νησί που καλείται Πάτμος [6].  Δεν μαρτυρείται αν αυτό έγινε με τη θέλησή του ή όχι[7]. Αν συμβαίνει το πρώτο ο Ιωάννης θα πήγαινε στην Πάτμο, για να μεταδώσει το χριστιανικό μήνυμα, πράγμα που φαίνεται απίθανο, αν σκεφτεί κανείς ότι το νησί δε θα είχε αξιόλογο πληθυσμό[8] ,  ή για να πάρει το λόγο του Θεού, σε ένα ερημικό μέρος, όπως κάνει ο προφήτης Ηλίας, που καταφεύγει στο βουνό του Θεού Χωρήβ, για να του δώσει ο Κύριος μία καινούρια αποστολή[9]. Ένα ακόμη ενδεχόμενο είναι να εξορίστηκε στο νησί, κατά τη διάρκεια διωγμού από τις αρχές, γιατί θεωρούνταν μία εξέχουσα χριστιανική προσωπικότητα. Πάντως στο έργο του δε γίνεται πουθενά λόγος για έναν τέτοιο διωγμό, οπότε αυτή η περίπτωση θα πρέπει να αποκλειστεί. Το πιο πιθανό είναι ο Ιωάννης να επέλεξε αυτόν τον τόπο, γνωρίζοντας ότι εδώ θα είχε μία συναρπαστική προφητική εμπειρία, αντίστοιχη με αυτές που είχαν οι μεγάλες μορφές της Παλαιάς Διαθήκης, μακριά από το πλήθος.

Ο Ιωάννης υπογραμμίζει ότι δε συμμερίζεται μόνον τις θλίψεις των αποδεκτών της Αποκάλυψης, αλλά έχει και τις ίδιες με αυτούς πεποιθήσεις. Πιστεύει λοιπόν στη Βασιλεία των Ουρανών[10]. Οπότε  δεν πρέπει να υποψιάζονται ότι το έργο του μπορεί να κρύβει κακοδοξίες που θα μπορούσαν να τους απομακρύνουν από την ορθή πίστη. Άρα, για μία ακόμη φορά, προτρέπει τους παραλήπτες του έργου του να το εμπιστευτούν και να το θεωρήσουν γνήσιο, που θα βοηθήσει να προαχθεί η πίστη τους και θα συμβάλλει στην οικοδομή τους. Ταυτόχρονα λέει ότι είναι «συγκοινωνός» και στην υπομονή. Το πιο πιθανόν είναι να εννοεί εδώ ότι  έχει βιώσει και αυτός την  αναμονή της  Βασιλείας του Θεού, όπως και οι παραλήπτες της Αποκάλυψης, που περίμεναν και αυτοί τη δευτέρα παρουσία.. Επομένως ο Ιωάννης θα φρόντιζε να τους αποκαλύψει κάτω από ποιες συνθήκες αυτή θα γίνει. Αυτό αποδεικνύεται από τη συνέχεια: Ο προφήτης, κάνει μία νύξη για το τι πρόκειται να ακολουθήσει: στο έργο του θα φανερώσει μυστικά κρυμμένα, που όλοι θέλουν να μάθουν, και αφορούν τις συνθήκες του ερχομού του Χριστού, ως Βασιλιά της Δόξης, αυτή τη φορά. Κάνει και αυτός υπομονή, αναμένοντας την Παρουσία, αλλά κρατάει τα κλειδιά, που θα τον βοηθήσουν να αποκαλύψει μεγάλες αλήθειες που σχετίζονται με αυτή.

Στη συνέχεια [11], ο Ιωάννης αποκαλύπτει τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες έλαβε τους προφητικούς λόγους. Τονίζει ότι τον συνεπήρε το πνεύμα. Για μια ακόμη φορά, εφιστά την προσοχή των αναγνωστών του σε αυτά που γράφει. Δεν είναι δική του έμπνευση, αλλά έργο του Πνεύματος. Πρέπει λοιπόν όλοι να προσέξουν και να μην αμελήσουν, αλλά να τηρήσουν τις εντολές του Πνεύματος. Μάλιστα, στη συνέχεια, τονίζει ότι αυτή η εκστατική του εμπειρία έλαβε χώρα την Κυριακή, την  κατεξοχήν χριστιανική ημέρα.

Ο Ιωάννης απευθύνεται σε χριστιανικές κοινότητες που βρίσκονταν στη Μ. Ασία. Στις εκκλησίες της Εφέσου, της Σμύρνης, της Περγάμου, των Θυατείρων, των Σάρδεων, της Φιλαδέλφειας και της Λαοδικείας. Δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά πρόσωπα και καταστάσεις. Ταυτόχρονα ο λόγος του  φανερώνει το κύρος και την επιρροή που είχε σε αυτές. Το πεδίο δράσης του λοιπόν είναι η Μ. Ασία και οι κοινότητές της, που ήταν, όπως αφήνει να εννοηθεί, υπό την εποπτεία του.

Οι αρμοδιότητές του, όπως φαίνεται, ήταν να συμβουλεύει, να ελέγχει και να προτείνει λύσεις. Δε μπορεί να ανεχτεί ότι υπάρχουν χριστιανοί που έχουν παρεκκλίνει από την ορθή διδασκαλία. Αυτοί θα πρέπει αμέσως να διορθωθούν. Έχει επίσης  εντοπίσει τα προβλήματα που υπάρχουν σε κάθε κοινότητα, τα παρουσιάζει και κατόπι προτείνει λύσεις[12]................................

---

[1] Η παρουσίαση του συγγραφέα της Αποκάλυψης γίνεται στην αρχή του έργου.  (Απ. 1,1-2).

[2] Για τον προφητικό ρόλο του Ιωάννη βλ. και Hill David, Prophecy and Prophets in the Revelation of St. John, New Testament Studies 1972, 18(4), σ. 401 – 418, όπου ο συντάκτης της Αποκάλυψης δε χαρακτηρίζεται τυπικός  χριστιανός προφήτης, αλλά θεωρείται ότι μοιάζει περισσότερο με τον αρχηγό της μοναστικής κοινότητας των Εσσαίων που άνθισε στην περιοχή της Νεκρής Θάλασσας από τον 1^ο αι. π.Χ.-1^ο αι. μ.Χ., τον  Διδάσκαλο της Δικαιοσύνης,  για τον οποίο γίνεται λόγος στα χειρόγραφα του Κουμράν.

[3] Απ. 10,11

[4] Απ. 22,9

[5] Απ. 1,9

[6] Απ. 1,9

[7] Τη σχετική συζήτηση για τους λόγους που έκαναν τον Ιωάννη να πάει στην Πάτμο βλ. στο Κυρτάτας Δημήτρης, , Η Αποκάλυψη του Ιωάννη και οι επτά Εκκλησίες της Ασίας……. σ. 52-56, όπου τονίζεται πως «η αναφορά στην Πάτμο θα πρέπει πράγματι να παρείχε κάποια χρήσιμη πληροφορία στους παραλήπτες της Αποκάλυψης, αλλά η πληροφορία αυτή δεν ήταν η εξορία του Ιωάννη». (σ. 53)

[8] Βλ. και Αγουρίδης Σάββας, Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 93, στο οποίο εκφράζεται η άποψη ότι «Η νήσος Πάτμος, όπως η Γιάρος και η Σέριφος, ήταν τα χρόνια εκείνα τόποι εξορίας για ανεπιθύμητους στις αρχές» και «Ο Ιωάννης δεν πήγε στην Πάτμο για να κηρύξει το λόγο του Θεού∙ η προθ. δια (τον λόγον του Θεού) δηλώνει και εδώ την αιτία, την εναντίον του κατηγορία».

[9] Γ΄Βασ. 19,8-18. Ενδιαφέρουσα εδώ είναι η σύνδεση του ιερού βουνού με την αποστολή του Ηλία. Βλ. και την ερμηνεία του W. F. Albright (στο W.F. Albright "The Names Shaddai and Abram," Journal Biblical Literature, 1935,  σ. 173-204) , που θεωρεί τον El Shaddai, έναν από τους θεούς των Πατριαρχών, ως  ένα «βουνό-Θεό». Η πρόταση αυτή είναι αρκετά αξιόλογη, αν συνδεθεί μάλιστα με το στ. Εξ. 3,1,που αναφέρεται στο βουνό του Θεού, το Χωρήβ, και το στ. Εξ. 19,3, που ο Yahweh καλεί το Μωυσή από το «βουνό», για να κάνουν τη διαθήκη. Επίσης και στο στ. Α΄ Βασ. 20,23 οι Σύριοι, μιλώντας για τους θεούς των Ισραηλιτών λένε ότι «οι θεοί τους είναι θεοί των βουνών γι’ αυτό μας νίκησαν». Ακριβώς το ίδιο διαφαίνεται και στο στ. Α΄ Βασ.20,28. Η σύνδεση δηλ. του Θεού με έναν ερημικό τόπο, όπως το βουνό, ήταν συνηθισμένο φαινόμενο του ιουδαϊσμού. Αυτό φαίνεται να το γνωρίζει ο Ιωάννης, και γι’ αυτό προτιμάει να πάει σε ένα ερημικό νησί, για να ακούσει το λόγο του Θεού.

[10] Απ. 1,9

[11] Απ. 1,10

[12] Βλ. αυτά που παραγγέλλει στη κοινότητα της Εφέσου (Απ. 2,2-6), της Σμύρνης (Απ. 2,9-10), της Περγάμου  (Απ. 13-16), των Θυατείρων (Απ. 2, 19-25), των Σάρδεων (Απ. 3, 1-4), της Φιλαδέλφειας (Απ. 3, 8-11) και της Λαοδικείας (Απ. 3, 15-20).