Νίκος Παύλου
ΟΙ ΧΕΤΤΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Συμβολή στην μελέτη των σχέσεων του βιβλικού Ισραήλ με τον πολιτιστικό του περίγυρο
Περιεχόμενα
Πρόλογος....................................................................................................................σ.1
Περιεχόμενα...............................................................................................................σ.2
Βιβλιογραφία..............................................................................................................σ.5
Εισαγωγή:
Το πρόβλημα...............................................................................................................σ.9
Οι πηγές.....................................................................................................................σ.11
Η έρευνα....................................................................................................................σ.12
Η παρουσία των Χετταίων στην ιστορική σκηνή
1. Η αυτοκρατορία των Χετταίων.............................................................................σ.15
2.Τα Νέο-Χεττιτικά βασίλεια....................................................................................σ.20
Μέρος Α΄ Οι αναφορές της Παλαιάς Διαθήκης στους Χετταίους
Η δράση των Χετταίων πριν την εποχή της ισραηλιτικής μοναρχίας
1. Οι Χετταίοι στο επεισόδιο της αναζήτησης τάφου της Σάρρας............................σ.23
2. Οι γιοι του Ισαάκ και οι θυγατέρες των Χετταίων ...............................................σ.27
3. Οι Χετταίοι ως μέρος του «προ-ισραηλιτικού καταλόγου των εθνών»................σ.29
4. Η πόλη Λουζ στη χώρα των Χετταίων.................................................................σ.38
Η δράση των Χετταίων την εποχή της Ισραηλιτικής μοναρχίας
1.Οι αναφορές στους Χετταίους κατά την εποχή της δράσης του Δαβίδ
1α. Αχιμέλεχ ο Χετταίος...........................................................................................σ.40
1β. Ουρίας ο Χετταίος...............................................................................................σ.42
2.Οι Χετταίοι την εποχή του Σολομώντα
2α. Η αγορά αλόγων..................................................................................................σ.45
2β. Χετταίες γυναίκες στο χαρέμι του Σολομώντα...................................................σ.46
Οι αναφορές των Προφητικών Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης στους Χετταίους
1.Οι αναφορές στο βιβλίο του Ιεζεκιήλ...................................................................σ.49
Η τοποθέτηση των Χετταίων στο παλαιοδιαθηκικό σύστημα αξιών
Αντιλήψεις για την κοινωνική κατάσταση των Χετταίων της Παλαιάς Διαθήκης...................................................................................................................σ.51
Αντιλήψεις για τη θρησκευτική κατάσταση των Χετταίων της Παλαιάς Διαθήκης...................................................................................................................σ.53
Τόποι κατοίκησης των Χετταίων της Παλαιάς Διαθήκης
Περιοχές της Χαναάν................................................................................................σ.57
Τα πορτρέτα των Χετταίων της Παλαιάς Διαθήκης................................................σ.60
Το Ισραηλιτικό βασίλειο και τα Νέο-Χεττιτικά κρατίδια........................................σ.63
Μέρος Β΄ Βιβλικός Ισραήλ και αυτοκρατορία των Χετταίων: Σχέσεις-Συγκρίσεις
Μεθοδολογικά προβλήματα......................................................................................σ.66
Η βασιλεία στον βιβλικό Ισραήλ και στους Χετταίους: Συγκριτική εξέταση
1.Η σχέση του βασιλιά με το Θεό.............................................................................σ.68
2. Η βασιλική γραφειοκρατία....................................................................................σ.75
3.Ο ρόλος της Tawananna στους Χετταίους και της Gebira στην Ισραηλιτική μοναρχία....................................................................................................................σ.81
Θρησκευτικοί θεσμοί
1.Χεττιτικές θεότητες................................................................................................σ.86
2.Ναοδομία- Προσωπικό ναών.................................................................................σ.92
3.Γιορτές....................................................................................................................σ.96
Νομοθεσία...............................................................................................................σ.101
Λευιρατικός γάμος..................................................................................................σ.106
Συγγενείς όροι και παράλληλα εδάφια στην παλαιοδιαθηκική και στη χεττιτική γραμματεία..............................................................................................................σ.108
Χεττιτικές και βιβλικές συνθήκες...........................................................................σ.111
Η συμβολή των χεττιτικών και νεο-χεττιτικών αρχαιολογικών ευρημάτων
στην ιστορία της Παλαιστίνης και στην ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης
1.Η χεττιτική σφραγίδα της Μεγιδδώ.....................................................................σ.113
2. Οι νέο-χεττιτικές επιγραφές του Γιαρίρις και του
δούλου τού Τουβάτις ..............................................................................................σ.114
3.Αραμαϊκές επιγραφές του 9ου π.Χ. αι..................................................................σ.115
Συμπεράσματα.......................................................................................................σ.117
Συντομογραφίες των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης.................................................................................................................σ.123
Ευρετήριο...............................................................................................................σ.124
Βιβλιογραφία
A. Πηγές
Biblia Hebraica Stuttgartensia, Stuttgart 1990
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄: Επιστημονική επιμέλεια A. Rahlfs, Αθήναι 1981
Η Παλαιά Διαθήκη. Μετάφραση από τα πρωτότυπα εβραϊκά κείμενα. Τελική φάση μετάφρασης: Β. Τσάκωνας-Μ. Κωνσταντίνου, Αθήνα 1997.
Hallo William W.και Younger Lawson K Jr. The Context of Scripture Vol. II Monumental Inscriptions from the Biblical World, Leiden 2000
Hoffner Harry Angier Jr. The Laws of the Hittites (A critical edition), στη σειρά Documenta et Monumenta Orientis Antiqui, Leiden 1997
Pritchard James B.: Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, Princeton 19693
Β. Βοηθήματα
Αγουρίδης Σάββας, Ο 103ος Ψαλμός και ο ύμνος του Ikhnaton προς τον Ήλιον. Παλαιά Διαθήκη και Εξωβιβλική ποίησις, Θεσσαλονίκη 1958
Αγουρίδης Σάββας, Ιστορία της Θρησκείας του Ισραήλ, Αθήνα 1995
Ahlstrom G. W.-Edelman D., Merneptah’s Israel, Journal of Near Eastern Studies, 1985, 44(1), 59 – 61
Ahlstrom Gosta W., The Origin of Israel in Palestine, Scandinavian Journal of the Old Testament, 1991, 5(2), 19-34
Albertz Rainer, Ιστορία της θρησκείας του Ισραήλ κατά τους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης, μετ. Πολυξένη Αντωνοπούλου, Αθήνα 2006
Arbeli Shoshana, Ma`akah, the Queen Mother (Gebirah) in the Reigns of Abiyah and Asα and Her Removal, Shnaton, 1985 (1987), 9, σ. 165-178
Astour Michael C., The origin of the terms “Canaan”, “Phoenician”, and “Purple”, Journal of Near Eastern Studies, 1965, 24, σ. 346 – 350
«Άτλας της Βίβλου»: Επιστημονική επιμέλεια Στ. Καλαντζάκης, Ιωάν. Καραβιδόπουλος, Ιωάν. Γαλάνης, Αθήνα 1998 (πρωτ. τίτλος: “The Times Atlas of the Bible”, London 1987, επιμελητής έκδοσης James B. Prichard)
Beal R.H., The organization of the Hittite Military, Heidelberg 1992
Βέλλας Βασίλειος, Εβραϊκή Αρχαιολογία, Αθήναι 19842
Bin-Nun S.R, The Tawananna in the Hittite Kingdom, Heidelberg 1975
Bloch-Smith Elisabeth , Israelite Ethnicity in Iron I: Archaeology Preserves What Is Remembered and What Is Forgotten in Israel’s History, Journal of Biblical Literature (JBL), 122 (3) 2003 σ. 401–425
Block Daniel Isaak, The Book of Ezekiel, τ. I Michigan 1997
Bruce F.F., The Hittites and the Old Testament, The Tyndale Old Testament Lecture 1947, σ. 5-28
Bryce Trevor, The kingdom of the Hittites, New York 1999
Bryce Trevor, Life and Society in the Hittite World, New York 2004
Campbell Antony F. 2 Samuel, Michigan 2005
Campbell Edward F., The Amarna Letters and the Amarna period, Biblical Archaeologist, 1960, 2, 32-22
Ceram C.W., The secret of the Hittites, London 1955 (r. 1988)
Conder C. R., The Tell Amarna Tablets, London 18942
Coogan Michael D. (ed.) , The Oxford History of the Biblical World, Oxford 2001
Cornelius Frierdrich, Genesis XIV, Ζeitschrift fur die Alttestamentliche Wissenschaft, 1960, 72, σ. 1-7
Craigie Peter Campbell , The Book of Deuteronomy, Michigan 1976
Day John, Asherah in the Hebrew Bible and Northwest Semitic Literature., Journal of Biblical Literature 1986, 105(3), σ. 385-408
De Vaux Roland , Ancient Israel. Its Life and Institutions, trans. John McHugh, New York 1961
Dever William G., The peoples of Palestine in the Middle Bronze I period, Harvard Theological Review, 1971, 64(2,3) σ. 197 – 226
Dietrich Walter, Η πρώτη περίοδος της Βασιλείας στον βιβλικό Ισραήλ-10ος αιώνας, επιμέλεια- μετάφραση Ιωάννης Μούρτζιος, Θεσσαλονίκη 2004
Δόικος Δαμιανός: Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Γενική Εισαγωγή, Θεσσαλονίκη 1984
Dunn James D.G. - Rogerson John W. (eds), Eerdmans Commentary on the Bible, Michigan 2003
Fensham Charles F. , The Books of Ezra and Nehemiah, Mighigan 1982
Φινκελσταϊν Ίσραελ και Σίλμπερμαν Νιλ Ασέρ, Βίβλος, η αλήθεια μέσα από τις ανασκαφές, μετ. Στ. Κωνσταντινέα, Αθήνα 2003, σ. 108
Forrer Emil, The Hittites in Palestine I, Palestine Exploration Quarterly (PEQ) 68/1935, σ.190-203
Forrer Emil, The Hittites in Palestine II, Palestine Exploration Quarterly (PEQ) 69/1936, σ. 100-121
Forrer Emil, «Das Abendahl im Hatti-Reiche», στο Actes du XXe Congres Internationale des Orientalistes (Bruxelles 5-10 Septembre 1938), Louvain 1940, σ. 124-128
Freedman David Noel, Beck Astrid B, Myers Allen C (eds.), Eerdmans Dictionary of the Bible, Michigan 2000
Hamilton Victor P. Book of Genesis. Chapters 18-50, Michigan 1995
Harrison R.K., Old Testament times, Michigan 1974
Hasel Michael G., Israel in the Merneptah Stela, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 1994, 296, σ. 45-61
Χαστούπης Αθανάσιος, Μελέται εισαγωγικαί εις την Παλαιάν Διαθήκην, εν Αθήναις 19762
Χαστούπης Αθανασίου Π. Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Εν ΑΘήναις 1981
Hawkins J.D.: The Neo-Hittite states in Syria and Anatolia, στο The Cambridge Ancient History, Vol. III, Part I, Cambridge 19822 (rep. 1990) σ. 372-441
Hestrin Ruth, Understanding Asherah: Exploring Semitic Iconography, Biblical Archaeology Review, 1991, 17(5), σ. 50-58
Higginbotham Carolyn R., The Egyptianizing of Canaan, Biblical Archaeology Review, 1998, 24(3), σ. 36-42, 69
Hoerb Alfred , Mattingly Gerald, Yamauchi Edwin (ed.): Peoples of the Old Testament World, Cambridge 1998 (rep. 2004)
Χριστινάκη Ελένη Π., Θέματα Βιβλικής Ιστορίας, Αθήνα 1999β΄έκδοση
Huehnergard John, Biblical notes on some new Akkadian texts from Emar (Syria), Catholic Biblical Quarterly, 1985, 47(3),σ. 428-434
Galil G. The Chronology of the Kings of Israel and Judah, Leiden 1996
Gottesman Abraham H. Milk and Honey, Jewish Bible Quarterly, 1994, 22(3) σ. 187-189
Gunneweg Antonius A. Η ιστορία του Ισραήλ έως την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά, μετ. Ιωάν. Χ. Μούρτζιος, Θεσσαλονίκη 1997
Gurney O.R. Some Aspects of Hittite Religion , Oxford 1976
Gurney O.R.: Οι Χετταίοι, μετ. Δημ. Παυλάκης, Αθήνα 2002
lshida Tomoo, The structure and historical implications of the lists pre-Israelite nations, Biblica, 1979, 60(4) σ. 461 – 490
Καϊμάκης Δημ. Σιών και Ιερουσαλήμ στον Δευτεροησαΐα, Θεσσαλονίκη 1984
Καϊμάκης Δημήτρης, Ο Ναός του Σολομώντα. Ιστορία-Θεολογία, Θεσσαλονίκη 1984
Καϊμάκης Δ.- Κωνσταντίνου Μ., Εισαγωγή στα Ιστορικά και Προφητικά βιβλία της Π.Δ. και στοιχεία εβραϊκής γλώσσας, Θεσσαλονίκη 1987
Καϊμάκης Δ., Σύντομη Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 1996
Καϊμάκης Δημήτρης, Οι θεσμοί της Παλαιάς Διαθήκης, Θεσσαλονίκη 2000
Καϊμάκης Δημήτρης, Ψαλώ τω Θεώ μου. Υπόμνημα σε Εκλεκτούς Ψαλμούς, Θεσσαλονίκη 2001
Καϊμάκης Δημήτριος, Αβραάμ ο εκλεκτός του Θεού, στην Επιστημονική Επετηρίδα Τμήματος Θεολογίας Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ, τ. 12, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 151-159
Καϊμάκης Δημήτρης, Θέματα Παλιοδιαθηκικής Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 2003
Kitchen Kenneth A. The Hieroglyphic Inscriprions of the Neo-Hittite States (c. 1200-700 BC). A fresh Source of Background to the Hebrew Bible, στο R.P.Gordon-J.C. de Moor (eds): The Old Testament in Its World, Leiden-Boston 2005, σ. 117-134
Klock-Fontanille Isabelle, Οι Χετταίοι, μετ. Βαρβάρα Κωνσταντινίδου, Αθήνα 2005
Korosec V. Les lois Hittites et leur evolution, Revue d’ assyriologie et d’ arceologie orientale, 57,1963, σ. 121-124
Kosak Silvin, The Rulers of the Early Hittite Empire. Journal Tel Aviv, 1980, 7(3/4)
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης: «Ο Κύριος εβασίλευσεν». Η απόδοση του τίτλου “Βασιλιάς” στο Γιαχβέ, Θεσσαλονίκη 1983 (Διατρ.)
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης: Στοιχεία βιβλικής εβραϊκής γλώσσας, Θεσσαλονίκη 1985
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Η Ασερά του Γιαχβέ. Μία άγνωστη όψη της Ισραηλιτικής θρησκείας, Διακονία. Αφιέρωμα στη μνήμη Βασιλείου Στογιάννου, Θεσσαλονίκη 1988, σ. 159-179
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Πηγές της ιστορίας της Παλαιστίνης. Θ΄ αιώνας, Θεσσαλονίκη 1993
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης Ρήμα Κυρίου κραταιόν. Αφηγηματικά κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 19982
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Στοιχεία Βιβλικής Αρχαιολογίας, Θεσσαλονίκη 2002
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης: Το ήθος του …Θεού, Σύναξη 84/2002 σ. 21-34
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης: Η Παλαιά Διαθήκη. Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας; Αθήνα 2003
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Θεολογία και Ιστορία στο έργο του Χρονικογράφου, στο Αγία Γραφή και Σύγχρονος Άνθρωπος. Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Ιωάννη Καραβιδόπουλο, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 271-286
Laroche E. Le reforme religieuse du roi Tudhaliya IV et sa signification politique, στο Les syncretisme de l’ Antiquite, Leiden 1975, σ. 87-95
Lemche Niels Peter, Η προϊστορία του βιβλικού Ισραήλ. Από τις αρχές έως το τέλος του 13ου αι. π.Χ., μετ. Ιωάννη Χ. Μούρτζιου, Θεσσαλονίκη 1998
Macqueen J.G., The Hittites and their Contemporaries in Asia Minor, London 1996
Margalith Othniel, The children of the Giants and their origin, Beth Mikra 1980, 83 σ. 359 – 364
Margalith Othniel, The Hivites, Ζeitschrift fur die Alttestamentliche Wissenschaft, 1988, 100(1), σ. 60-70
McCarthy Dennis J. Treaty and Covenant. A study in form in the Ancient Oriental Documents and in the Old Testament, Romae 1963
Μεγαλομάτης Κοσμάς , λήμμα «Χιττίτες και άλλοι Ανατολιακοί λαοί», στην Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια/Παγκόσμια Ιστορία, τ. Β΄ , Αθήνα 1990.σ. 404-409
Μούρτζιος Ιωάννης, Η Παλαιά Διαθήκη. Διάγραμμα περιεχομένων των ιστορικών βιβλίων, Θεσσαλονίκη 1998
Μούρτζιος Ιωάννη, Θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις στο Βιβλικό Ισραήλ, Θεσσαλονίκη 1999
Μούρτζιος Ιωάν. Χ., Ερμηνευτικές μελέτες στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη Α΄, Θεσσαλονίκη 2000
Μούρτζιος Ιωάννης, Η παράδοση για τον Δαβίδ στην Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2006
Niemann Hermann Michael, Das Ende des Volkes der Perizziter, Ζeitschrift fur die Alttestamentliche Wissenschaft, 1993,105(2), σ. 233-257
Ολυμπίου Π. Νικ.: Προϊσραηλιτικοί ιεροί χώροι και Ναοί εις την Παλαιστίνην, Χώροι συνεχούς ναοδομίας, Αθήναι 1984
Οικονόμου Ηλίας, Παραδόσεις Εβραϊκής Αρχαιολογίας, τ. Β΄ Θρησκευτικός βίος, Εν Αθήναις 1979
Οικονόμου Ηλίας, Αρχαιολογία και θεσμολογία της Βιβλικής Παλαιστίνης, Αθήνα 2004
Παπαδόπουλος Ν.Μ., Οι τάφοι των πατριαρχών, Δελτίο Βιβλικών Μελετών (ΔΒΜ), 5(1)/1977, σ. 17-36
Patai Raphael, The goddess Asherah, Journal of Near Eastern Studies 1965, 24, σ. 37 – 52
Perdue Leo G.(ed.) The Blackwell companion to the Hebrew Bible, Oxford 2001
Sandars N.K., Οι λαοί της Θάλασσας, μετ. Ελένη Αστερίου, Αθήνα 2001
Sarna Nahum M., Genesis. JPS (Jewish Publication Society), Philadelphia 1989
Schley Donald D. 1 Kings 10:26-29: A Reconsideration, Journal of Biblical Literature 1987, 106(4), σ. 595-601
Schneider Tammi J. Judges, Collegeville Minnesota 2000
Setters John Van, The terms “Amorite” and “Hittite” in the Old Testament, Vetus Testamentum (VT), 22/1972 σ. 64-81
Singer Itamar, A Hittite Seal from Megiddo, Biblical Arcaeologist, 1995, 58,2 σ. 91-93
Tsevat Matitzahu, Marriage and Monarchical legitimacy in Ugarit and Israel, Journal of Semitic Studies, 1958, 3, σ. 237-243
Uhlig Siegbert, Die Typologische Bedeutung des Begriffs Babylon , Andrews University Seminary Studies, 1974, 12(2), σ. 112 - 125
Walsh Jerome T. 1 Kings, Collegeville Minnesota 1996
Wenham G.I. Were David’s Sons priests?, Ζeitschrift fur die Alttestamentliche Wissenschaft, 1975, 87(2), σ. 79-82
Ζάρρας Κωνσταντίνος, Ιστορία της Εποχής της Καινής Διαθήκης, Αθήνα 2005
Zimmerli Walter, Επίτομη Θεολογία της Παλαιάς Διαθήκης, μετ. Βασ. Π. Στογιάννου, Αθήνα 1981
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου