Η Ύστερη Αρχαιότητα (απόσπασμα)

Αρχίζοντας τη διάλεξή του για τη διαμάχη γύρω από την έννοια του Ιερού  (που έχει δημοσιευτεί στον τόμο «Η δημιουργία της ύστερης αρχαιότητας»), ο Peter Brown[1] σημείωνε τα εξής: « Θα ήθελα να ήμουν ένας από τους Επτά Κοιμωμένους της Εφέσου. Οι χριστιανοί αυτοί αδελφοί, κατά τη διάρκεια του διωγμού του αυτοκράτορα Δεκίου (249-251) είχαν φυλακιστεί σε μία σπηλιά, της οποίας εν συνεχεία χτίστηκε το στόμιο. Στις αρχές του 5ου αιώνα, κατά τη βασιλεία ενός εκ των διαδόχων του Δεκίου, του Θεοδοσίου Β΄ (408-450), ξύπνησαν για να διαφωτίσουν τον εν λόγω χριστιανό μονάρχη επί ενός σημείου του δόγματος που αφορούσε την έγερση των νεκρών. Φανταστείτε την έκπληξή τους, όταν, μπαίνοντας στην πόλη, είδαν το Σταυρό τοποθετημένο πάνω από την κύρια πύλη, άκουσαν ανθρώπους να ορκίζονται ελεύθερα στο όνομα του Χριστού, είδαν να έχει χτιστεί μια μεγάλη εκκλησία, τον χριστιανικό κλήρο να ασχολείται με την επισκευή των τειχών της πόλης, και αντιλήφθηκαν ότι τα ασημένια νομίσματα των παγανιστών αυτοκρατόρων εξέπλησσαν τους ανθρώπους στην αγορά» (μετ. Θ. Νικολαΐδης).

Το πλαίσιο του παραπάνω ενδιαφέροντος κειμένου είναι η εποχή της Ύστερης Αρχαιότητας[2], την οποία και χαρακτηρίζει. Πρόκειται για μία ιστορική περίοδο, η οποία  μετά τη δεκαετία του 1970, συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων ερευνητών.

Χονδρικά, θα έλεγε κάποιος ότι η ύστερη αρχαιότητα αφορά κυρίως τα ρωμαϊκά (από τον 1ο αι. μ. Χ.) και τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, μέχρι τον 6ο αιώνα περίπου. Με μία απλή μελέτη της, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, επηρέασαν και άφησαν τα σημάδια τους και στην κατοπινή ανθρώπινη ιστορία. Ας αναφερθούν κάποια από αυτά: Εμφάνιση και εδραίωση του χριστιανισμού, εξάπλωση του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού σε όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μετατόπιση του κέντρου βάρους της στην Ανατολή, με δημιουργία καινούριας πρωτεύουσας, της Κωνσταντινούπολης, εμφάνιση του Ισλάμ, φιλοσοφικές, και θρησκευτικές  αναζητήσεις που φανέρωναν την αγωνία των ανθρώπων της εποχής, που έβλεπαν να χάνεται κάτι παλιό και να γεννιέται κάτι καινούριο κοκ..........