Πολύμνια Αθανασιάδη, “Η άνοδος της μονοδοξίας στην ύστερη αρχαιότητα”

Πολύμνια Αθανασιάδη, Η άνοδος της μονοδοξίας στην ύστερη αρχαιότητα, 

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2017

Στο πλαίσιο μιας ιστορικής αφήγησης για την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία της ύστερης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στη Μείζονα Μεσόγειο, η συγγραφέας αναλύει τις αλληλένδετες εξελίξεις οι οποίες συνεπέφεραν την αργή μεταμόρφωση ενός ανθρωποκεντρικού πολιτισμού σε θεοκεντρικό. Το ερμηνευτικό εργαλείο για την ανατομία της εποχής είναι η «μονοδοξία», έννοια που αποδίδει πιστότερα από τη συγγενή της μισαλλοδοξία την πορεία ενός ολόκληρου κόσμου προς τη μονόδρομη σκέψη.
Τα μοτίβα της προοδευτικής ταύτισης της κοσμικής εξουσίας με το θρησκευτικό κατεστημένο, της κατασκευής μιας δογματικής ορθοδοξίας (και -αντίστοιχα- της δαιμονοποίησης της αίρεσης) και, τέλος, της βίας, με την απροκάλυπτη μορφή της καταστολής και του διωγμού της διαφορετικότητας ή με την φαινομενικά ήπια μορφή του κηρύγματος και της ιεραποστολής, αποτελούν μερικά μόνο από τα νήματα που συνυφαίνουν τον ιστό του βιβλίου, συμβάλλοντας στην αποδόμηση του αισιόδοξου μοντέλου για τη ζωή στη μεσογειακή κοινωνία της όψιμης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Το καθοριστικό συμβάν της εποχής είναι η ανάδυση της θρησκείας ως του κύριου παράγοντα για τη συγκρότηση ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων: μέσα σε έναν ολοένα και πιο οικουμενικό κόσμο, οι άνθρωποι βιώνουν τη μετάβαση από την πολιτική στη θρησκευτική αυτοσυνείδηση, διαδικασία την ολοκλήρωση της οποίας θα σφραγίσει η έλευση του ισλάμ. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τον Αλέξανδρο στον Μωάμεθ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΤΟΝ ΘΕΟ Ή Η ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ ΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Σημασιολόγηση
Ιστορία μιας διαμάχης
Ταυτοτικά κάτοπτρα
Το φαντασιακό του αοράτου
Φευγαλέα ταυτότητα
Από τη μονοδοξία στη μισαλλοδοξία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΚΡΑΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΕΚΙΟ ΣΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ
Η κουλτούρα του αμφιθεάτρου
Το διάταγμα του Δέκιου
Αντίκτυπος και συνέπειες του διατάγματος του Δέκιου
Η ανάσταση του σώματος
Ο Δέκιος πρόδρομος του Κωνσταντίνου
Η οικουμενική σύνοδος
Γενική συναίνεση
Ο Ευσέβιος Καισαρείας και η Εκκλησιαστική Ιστορία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: "ΟΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΕΚΤΟΣ" ΚΑΙ Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Ο Ευσέβιος, θεωρητικός της επιτυχίας
Ευσέβιος, Κωνσταντίνος και Κωνστάντιος
Ο Ιουλιανός και ο ελληνισμός
Προς την απόλυτη εξουσία
Ύβρις και κάθαρσις: η φιλοσοφία της ιστορίας του Ιουλιανού
Οι εθνικοί θεοί
Μέγιστος αρχιερεύς και βασιλεύς
Η γλώσσα της διαφήμισης. Εις θεός Ιουλιανός βασιλεύς!
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ
Η απατηλή ανακωχή
Η γέννηση της ορθοδοξίας
Ο Νεστόριος
Η έκκληση για ομοδοξία
Η αίρεση και η κωδικοποίησή της
Ο θρίαμβος του δογματικού ανθολογίου και το τέλος της διαλεκτικής
Ο Ιουστινιανός και το τέλος του γέλιου
Η φωνή των αντιφρονούντων
ΑΝΤΙΣΤΙΞΗ: ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Ο χριστιανισμός ως παράγων αποπαγκοσμιοποίησης
Η οδός του μυστικισμού: σοφοί και σαλοί
ΕΠΙΜΕΤΡΟ: ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Η φυσιογνωμία της εξουσίας
Το σκηνικό της βίας
Ο θρίαμβος της ορθοδοξίας
Η διάλυση του ιστού των πόλεων και η αποκοσμίκευση της αστικής ζωής
Κειμενικές κοινότητες
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ