Η ΒΙΒΛΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Πριν από 82 χρόνια δημοσιεύτηκε το έργο ενός μεγάλου διανοητή του 20^ου αι., του Martin Heidegger, το «Είναι και Χρόνος» (Sein und Zeit), που έστρεψε το ενδιαφέρον των φιλοσόφων από τη φαινομενολογία του Edmund Husserl στην «θεμελιώδη οντολογία», ενώ τόνιζε τη θέση του υποκειμένου μέσα στο χρονικό γίγνεσθαι. Η έννοια δηλαδή του χρόνου συνδέονταν με την πραγματικότητα που βίωνε ο άνθρωπος.

Ο χρόνος λοιπόν, για τον οποίο όλοι αναλογιζόμαστε, αποτελούσε, αποτελεί και θα αποτελεί ένα από τα ζητήματα που πάντα απασχολούσαν. Δε χρειάζεται να τονιστεί πως η σύλληψη της έννοιάς του και η μέτρησή του συνδέεται άμεσα με τις πολιτισμικές παραμέτρους που καθορίζονται σε συνάρτηση με τις αξίες που έχει η κάθε ανθρώπινη ομάδα, οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση, είναι κυρίως θρησκευτικές. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα, αν σκεφτεί κάποιος πως ο υπολογισμός του γίνεται διαφορετικά από τους Χριστιανούς, τους Μουσουλμάνους, τους οπαδούς των Ανατολικών Θρησκευμάτων κοκ.

Για τον Ευρωπαίο ο χρόνος προσδιορίζεται από ένα κέντρο. Αυτό είναι το έτος που θεωρήθηκε πως γεννήθηκε ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ. Εισηγητής αυτής της μεθόδου, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε γύρω στο 525, ήταν ένας Ρωμαίος ηγούμενος, ο Διονύσιος ο Μικρός. Βέβαια η αρίθμηση των προχριστιανικής περιόδου άρχισε από το 18^ο αιώνα, οπότε και οριστικοποιήθηκε το συγκεκριμένο σύστημα μέτρησης.

 

***

Η χριστιανική αντίληψη θεώρησε το χρόνο ως το μέσον που χρησιμεύει για να γίνει η αποκάλυψη των ενεργειών του Θεού. Αυτό σημαίνει πως η σωτηρία του ανθρώπου πραγματοποιείται μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι με συγκεκριμένες πράξεις, οπότε η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά έχει αρχή και τέλος. Επομένως η πλέον κατάλληλη απεικόνισή της είναι η ευθεία γραμμή,  αφού τίποτα δεν είναι το ίδιο, αλλά τα πάντα είναι μοναδικά και ανεπανάληπτα.

Αυτή η πεποίθηση είναι κατεξοχήν βιβλική,  υποστηρίζεται δηλαδή από τα γεγονότα που περιγράφονται στη Βίβλο. Βέβαια, είναι ανάγκη να τονιστεί πως ο στόχος των συντακτών της δεν είναι η προβολή και η καταγραφή τους, για να χρησιμεύσουν ενδεχομένως ως ιστορικά ντοκουμέντα, αλλά η παρουσίαση της επέμβασης του Θεού για να βοηθήσει τον άνθρωπο. Είναι δηλαδή ένα κατεξοχήν θρησκευτικό κείμενο, στο οποίο η ιστορία του ανθρώπου θεωρείται ως το πεδίο που εκδηλώνεται η θεολογία της σωτηρίας.

Η παράθεση των καταγραφών που υπάρχουν στη Βίβλο θα βοηθήσει στην κατανόηση αυτής της αντίληψης. Έτσι, στην Παλαιά Διαθήκη, το κύριο μέρος της αφήγησης περιλαμβάνει τις περιπέτειες ενός μικρού λαού, του βιβλικού Ισραήλ, ο οποίος γλυτώνει από την κυριαρχία των Αιγυπτίων, εγκαθίσταται κατόπιν στη Χαναάν, αφού συγκρούεται με τις γειτονικές εθνοφυλετικές ομάδες, χωρίζεται σε δύο βασίλεια, οδηγείται στην αιχμαλωσία από την οποία επιστρέφει ένα μέρος του, το οποίο συγκροτεί την μεταιχμαλωσιακή κοινότητα, και ελπίζει στον ερχομό του Μεσσία για να μπορέσει να λυτρωθεί. Στη συνέχεια, στην Καινή Διαθήκη, παρουσιάζεται η ενανθρώπιση του Υιού του Θεού, το κήρυγμά του και τα θαύματα που έχουν ως κέντρο τη Βασιλεία του Θεού, στην οποία έχουν θέση όλοι οι άνθρωποι. Κατόπιν στο βιβλίο των Πράξεων, στις Επιστολές και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη παρουσιάζεται η συγκρότηση, τα προβλήματα και οι εμπειρίες που βίωναν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Αυτή δηλαδή η αναφορά δείχνει πως η ανθρώπινη ιστορία προχωράει, το σήμερα ποτέ δεν είναι ίδιο με το χτες, αλλά τα πάντα είναι εξαιρετικά, απαράμιλλα και ασύγκριτα. Αυτό άλλωστε φανερώνει και η χαρακτηριστική έκφραση της βιβλικής σκέψης «πλήρωμα του χρόνου» που φανερώνει την εκπλήρωση των προφητειών με συγκεκριμένες ιστορικές καταστάσεις, και παρουσιάζει ταυτόχρονα και τη θεία πρόνοια για τον άνθρωπο.

Η παραπάνω «πολιτισμική επιλογή» -για να θυμηθούμε και το λόγο του Λεβί Στρώς-  ερμηνεύεται με το στίχο της Αποκάλυψης του Ιωάννη «ιδού καινά ποιώ πάντα» (Απ. 21,5. Μ: Να όλα θα τα κάνω καινούρια). Για τη χριστιανική θεολογία λοιπόν δεν υπάρχει καμία δυνατότητα κυκλικής θεώρησης του χρόνου, δεν επαναλαμβάνεται τίποτα. Είναι μία δυναμική αντιμετώπιση της πραγματικότητας που δεν αφήνει περιθώρια για μοιρολατρία και απαισιοδοξία, καταστάσεις που αποτελούν τροχοπέδη για τον πολιτισμό και την πρόοδο.

 ΝΠ