Οι θεραπευτικές διαστάσεις των Θρησκευτικών: Περιπτώσεις αντιμετώπισης της σχολικής βίας (bullying) μέσω της διδασκαλίας του μαθήματος

Εισήγηση  στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την προώθηση της εκπαιδευτικής καινοτομίας. Πρακτικά Συνεδρίου Τόμος Α – Εισηγήσεις Βιντεοεισηγήσεις (Μέρος Ι), Λάρισα 2016 σσ. 882-886

Εισαγωγή

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδείξει τρόπους αξιοποίησης της διδασκαλίας του θρησκευτικού μαθήματος για την αντιμετώπιση του bullying .Η σχολική βία είναι αρνητικό φαινόμενο που πρέπει να εντοπίζεται, να ερμηνεύεται και να εξαλείφεται. Αυτή η διαδικασία συνδέεται και με την προσφορά των διδακτικών αγαθών του κάθε γνωστικού αντικειμένου, αφού έτσι δε θα θεωρούνταν  παράπλευρη εκδήλωση της σχολικής ζωής, αλλά κατεξοχήν μάθηση.

Το θρησκευτικό μάθημα προβάλλει πρότυπα αγάπης, ανοχής και συγκαταβατικότητας. Ο μαθητής, κατά τη διδασκαλία του θα συναντήσει προτάσεις συμβίωσης με το συνάνθρωπο, ανοχής απέναντι στη διαφορετικότητα, αντιμετώπισης της βίας και σεβασμού της προσωπικότητας. Ταυτόχρονα καταδεικνύει ότι αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως το   bullying, είναι καταδικαστέες και ξένες με το νέο άνθρωπο που θέλει να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του και να γίνει ο αυριανός υπεύθυνος πολίτης. Τέλος, ο θεολόγος μπορεί να βοηθήσει με την ενεργή παρουσία του σε όλες τις εκφάνσεις της σχολικής ζωής στην αντιμετώπιση  της σχολικής βίας, αφού διαθέτει την κατάρτιση και την ευαισθησία για να πλησιάσει χαρακτήρες που χρειάζονται στήριξη.

Το σχολείο ως κέντρο αντιμετώπισης της σχολικής βίας

Είναι κοινή διαπίστωση ότι το σχολείο ως πολυδύναμο κέντρο, που έχει αποστολή του την παροχή παιδείας,  στοχεύει στη δημιουργία ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων που θα μπορούν να ερμηνεύουν την κοινωνία και θα συμβάλλουν στην πρόοδο και την ευτυχία των μελών της. Για να μπορέσει να το επιτύχει αυτό είναι απαραίτητο  να δίνει γνώσεις και να διαπλάθει χαρακτήρες που θα σέβονται το συνάνθρωπο και τις όποιες ιδιαιτερότητες έχει.

Κάτω από αυτή την προοπτική είναι αυτονόητο ότι αρνητικά φαινόμενα σαν τη σχολική βία πρέπει να εντοπίζονται, να ερμηνεύονται, να θεραπεύονται  και να εξαλείφονται, αφού αποτελούν καταστάσεις που εμποδίζουν στην ανάπτυξη των νέων ανθρώπων (Donnellan, 2006). Ιδανικό θα ήταν αυτή η διαδικασία να συνδέονταν και με την προσφορά των διδακτικών αγαθών του κάθε γνωστικού αντικειμένου, αφού έτσι δε θα θεωρούνταν  παράπλευρη εκδήλωση της σχολικής ζωής, αλλά κατεξοχήν μάθηση.

Τι είναι η σχολική βία ((bullying)

Σύμφωνα με τον ορισμό των Keith Sullivan, Mark Cleary και Ginny Sullivan (Sullivan & Cleary & Sullivan, 2004) η σχολική βία (bullying) είναι αρνητική και συχνά επιθετική ή επεμβατική πράξη από ένα ή περισσότερα άτομα ενάντια σε άλλο ή άλλα πρόσωπα,  που έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

·       Το άτομο που διαπράττει την κακοποίηση έχει περισσότερη δύναμη

·       Η σχολική βία είναι συχνά οργανωμένη, συστηματική και καμουφλαρισμένη

·       Μπορεί να είναι ευκαιριακή, αλλά όταν αρχίζει το φαινόμενο μπορεί να έχει διάρκεια.

·       Ένα θύμα σχολικής βίας βλάπτεται σωματικά, συναισθηματικά και ψυχολογικά.

·       Όλες οι πράξεις bullying έχουν μία συναισθηματική και ψυχολογική διάσταση.

Τα παραπάνω αναδεικνύουν την αναγκαιότητα για συναισθηματική, ψυχολογική και ηθική στήριξη των θυμάτων της σχολικής βίας (στην οποία προφανώς θα πρέπει να συμπεριληφθούν –αν και φαντάζει ανακόλουθο- και οι θύτες) , ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει και να συνεχίσουν με ομαλό τρόπο τις δραστηριότητές τους. Η παρέμβαση του σχολείου, μέσω των μαθησιακών αγαθών που παρέχει, μπορεί λοιπόν να είναι καθοριστική και να οδηγήσει στη θεραπεία και στην επούλωση.

Τα διδακτικά αντικείμενα ως πρότυπα καταπολέμησης της σχολικής βίας

Ταυτόχρονα διαφαίνεται η  ανάγκη για πρότυπα που θα βοηθήσουν στην καταπολέμηση της σχολικής βίας. Αυτά καταρχήν θα αποτελέσουν βάσεις στις οποίες θα μπορέσουν να στηριχτούν μέλη της σχολικής κοινότητας που αντιμετώπισαν πρακτικές που έβλαψαν την προσωπικότητά τους. Υπογραμμίζουν επίσης την αναγκαιότητα αναφορών που θα βοηθήσουν στην εξάλειψη του φαινομένου σε όλες τις εκφάνσεις της σχολικής καθημερινότητας (Smith & Pepler & Rigby, 2006).

Οι παραπάνω σκέψεις στηρίζονται στο γεγονός ότι κάθε διδακτικό αντικείμενο οφείλει να είναι επικαιροποιημένο και συμβατό με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Μόνο έτσι μπορεί να μετασχηματιστεί σε μάθηση που θα παραμείνει. Αυτό, καταρχήν, πρέπει  να είναι μέλημα των συγγραφέων των σχολικών εγχειριδίων, που θα συνδυάσουν στα κείμενά τους τη διδακτέα ύλη με τους προβληματισμούς των νέων ανθρώπων . Δε χρειάζεται να τονιστεί ότι και ο ρόλος του διδάσκοντα είναι εξίσου σημαντικός, αφού οφείλει να βρει τρόπους με τους οποίους θα εντάξει στη διδασκαλία του υλικό και δραστηριότητες που θα αφορούν τη σχολική βία και την αντιμετώπισή της.

Η σύζευξη λοιπόν των μορφωτικών αγαθών που παρέχει το σχολείο με δράσεις εναντίον της σχολικής βίας μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση αρνητικών φαινομένων. Οι μαθητές θα συνειδητοποιήσουν ότι το bullying αποτελεί αντικοινωνική πρακτική, δε συνιστά μέσον καταξίωσης, αλλά αντίθετα συμβάλλει στην απομόνωση του θύτη. Χρειάζεται λοιπόν να ληφθεί σοβαρά υπόψη η συμβολή της μαθησιακής διαδικασίας στην εξάλειψη της σχολικής βίας.

Τα Θρησκευτικά ως μέσον καταπολέμησης της σχολικής βίας

Τα Θρησκευτικά είναι –κατεξοχήν- διδακτικό αντικείμενο που μπορεί να βοηθήσει σε παρεμβάσεις αντιμετώπισης της σχολικής βίας. Το κυρίαρχο θέμα που πρέπει να απασχολήσει στο άμεσο μέλλον όλους τους ενδιαφερόμενους για το μάθημα  είναι η θέση του σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα αφορά όλα τα παιδιά και θα παρέχει ισότιμες ευκαιρίες μάθησης και ένταξης ανεξάρτητα από τη  φυλετική, εθνική, κοινωνική και πολιτισμική ομάδα προέλευσης. Αποτελεί συνεπώς πρόκληση η συμβολή των Θρησκευτικών, ώστε να συμβάλλουν για να αποκτήσουν οι μαθητές  μία θρησκευτική παιδεία που θα είναι ικανή να βοηθήσει στην ερμηνεία της σύγχρονης πραγματικότητας και ειδικότερα στην αντιμετώπιση κρουσμάτων σχολικής βίας.

Να τονιστεί ότι τα στοιχεία για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας είναι αναγκαίο να αποτελούν βασικό συστατικό των Θρησκευτικών και για θεολογικούς λόγους. Ο  Ιησούς αγκάλιασε  τους «εσκυλμένους και ερριμένους»  της Ιουδαϊκής κοινωνίας της εποχής του, ενώ είναι γνωστό ότι ύμνοι της Εκκλησίας παρουσιάζουν τον Χριστό ως θύμα βίας.  Το μάθημα χρειάζεται λοιπόν -και εδώ- μία επικαιροποίηση η οποία θα στηρίζεται στο αυθεντικό δεδομένο της αγάπης για τον πλησίον.` Έτσι ο μαθητής, κατά τη διδασκαλία του θα μπορεί να συναντήσει προτάσεις συμβίωσης με το συνάνθρωπο, ανοχής απέναντι στη διαφορετικότητα, αντιμετώπισης της βίας και σεβασμού της προσωπικότητας (Duncan, 1999). Αποτελεί επομένως ιδανικό διδακτικό αγαθό που μπορεί να συνεισφέρει  στη δημιουργία πρακτικών που μπορούν να εξαλείψουν το bullying σε όλες τις εκφάνσεις του. Ταυτόχρονα κατά την επεξεργασία των διδακτικών ενοτήτων του μαθήματος μπορούν να δημιουργηθούν δράσεις που θα βοηθήσουν τους μαθητές να «δεθούν» μεταξύ τους και να δημιουργηθεί έτσι η «ομάδα» στην οποία όλοι θα δουλεύουν ισότιμα και δε θα έχουν θέση πρακτικές εκφοβισμού.

Βέβαια για να πραγματοποιηθούν οι στόχοι που τίθενται στα πλαίσια μιας στρατηγικής εναντίον της σχολικής βίας, που θα περιέχει τη συνδρομή των διδακτικών αγαθών που περιλαμβάνονται στο μάθημα των Θρησκευτικών, είναι απαραίτητη η συνειδητοποίηση ότι το διδακτικό αγαθό που παρέχει δεν είναι μονοδιάστατο, αλλά έχει ποικίλες εκφάνσεις που αναδεικνύουν και τη σχέση του με την πραγματικότητα που βιώνουν οι μαθητές. Αυτό σημαίνει ότι οφείλει να «αγκαλιάζει» και να έχει ως επίκεντρό του τον άνθρωπο και τα ζητήματα που τον απασχολούν. Έτσι θα είναι επίκαιρο και θα βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τα ενδιαφέροντα  και τις ανάγκες  της σχολικής τάξης, ενώ θα είναι χρήσιμο για την καθημερινότητα που βιώνουν τα νέα παιδιά.

---

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ